به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فیروزی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ۱۴ آذر ماه در نشست علمی «نقض مصونیت غیر نظامیان در جنگ از منظر فقه امامیه و حقوق بین‌الملل» که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه در فقه امامیه از رزمنده به عنوان مقاتل و محارب یاد شده است، گفت: علمای لغت مقاتله را جمع مقاتل دانسته و به کسانی که اقدام به جنگ می‌کنند می‌گویند؛ برخی هم گفته‌اند به کسانی که شایستگی برای جنگ و مقاتله دارند مقاتل گفته می‌شود.
وی افزود: برخی هم گفته‌اند مقاتل کسانی هستند که مباشرت در قتال دارند. مفسران و فقیهان در ذیل آیه ۱۹۰ سوره مبارکه بقره؛ وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ؛ نکاتی مطرح کرده‌اند که می‌توان از آن به معنای مقاتل پی برد؛ برخی گفته‌اند مراد از الذین یقاتلونکم یعنی کسانی که اهل جنگ هستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: برخی هم گفته‌اند کسانی که صلاحیت قتال دارند مقاتل هستند؛ برخی فقها در بحث غنیمت معتقدند که سهم مقاتل است به کسانی می‌رسد که جنگیده باشند و یا با انگیزه جنگ وارد میدان شده باشند ولو اینکه نجنگیده باشند. پس مقاتل کسی است که یا جنگ کرده یا نجنگیده ولی در میدان جنگ حاضر شده است لذا پیرمردان و زنان و کودکان مستثنی هستند.
فیروز با بیان اینکه شهید ثانی می‌گوید کسانی که در جنگ حاضر شده‌اند نه برای جنگ مانند کسانی که نعل‌بند و تیماردار و ... و در پشت جبهه خدمت می‌کردند مقاتل نیستند، اظهار کرد: مقاتل در ادبیات فقهی به کسی گفته می‌شود که هم صلاحیت و اهلیت قتال دارد و هم اهل مقاتله و در مقام این کار باشد بنابراین افرادی که یا توانایی قتال را ندارند مانند زنان و نیروهای امدادی و پزشکی و ... یا اصلا قصد این کار را ندارند مقاتل محسوب نمی‌شوند.
دیدگاه روایات درباره غیرنظامیان
این پژوهشگر تصریح کرد: در روایات ما هم مصادیقی برای غیرنظامیان ذکر شده است که تعداد آن‌ها بسیار زیاد است؛ دو نکته از روایات استفاده می‌شود؛ برخی مصادیقی مانند زنان و کودکان و معلولان و کودکان و ... را به عنوان غیرمقاتل بیان کرده‌اند ولی برخی روایات عناوین کلی آورده و گفته‌اند کسانی که اهل جنگ نیستند نباید کشته شوند؛ بنابراین از مجموع فرمایش فقها قاعده «لا یقتل غیر مقاتل» به دست می‌آید یعنی کسی که مقاتل نباشد در جنگ‌ها نباید کشته شود.
فیروزی با اشاره به حوادث غزه، تصریح کرد: متاسفانه در حوادث غزه نقض‌های شدید و گسترده حقوق بشر صورت گرفت که کشتن و آواره کردن و کوچاندن اجباری غیرنظامیان و گرسنگی دادن به آنان بر اثر قطع برق و آب و گاز مصادیق بارز آن است. تخریب منازل و محل سکونت غیرنظامیان و تخریب اماکن آموزشی، غیرنظامی، مساجد و کلیساها و بیمارستان‌ها و محل متعلق به سازمان ملل و ... اقدامات ضدبشری و ضد قوانین حقوق بین‌المللی و بر ضد قوانین اسلامی است.
وی با اشاره به وضعیت امروز غزه افزود: طبق اسناد بین‌المللی رژیم صهیونیستی، رژیم اشغالگر است و قطعنامه‌های متعددی آن را بیان کرده است، لذا این پرسش وجود دارد که اگر این رژیم برای خود حق دفاع مشروع قائل است از چه چیزی می‌خواهد دفاع کند؟ آیا از اشغالگری و تداوم آن که غیرقانونی است دفاع می‌کند؟ بنابراین اگر حق مقاومت برای مردم غزه وجود دارد اسرائیل حقی برای دفاع ندارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ماده ۵۱ منشور ملل متحد هم بحث حمله را طرح کرده است ولی باز در اینجا بحث بر سر دفاع مشروع فلسطین است نه حمله؛ بنابراین طبق نظر حقوقدانان حق تعیین سرنوشت، قاعده آمره در حقوق بین‌الملل است لذا هیچ قاعده حقوقی دیگر در برابر این قاعده آمره نافذ نیست بنابراین ملت فلسطین حق تعیین سرنوشت و دفاع دارند.
فیروزی تاکید کرد: به فرض که رژیم صهیونیستی حق دفاع هم داشته باشد باز شرایطی مانند ضرورت و فوریت و تناسب، نیاز دارد؛ حال سؤال این است که آیا اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه متناسب با دفاع مشروع هست؟ آیا با کشتن ۱۶ هزار نفر زن و مرد و مجروح کردن بیش از ۳۰هزار نفر تناسب با حمله حماس دارد؟
وی افزود: اسرائیل اعلام کرده است که ساکنان نوار غزه یا باید علیه حماس اعتراض و شورش کنند یا به صحرای سینا بروند وگرنه مورد حمله جنگی قرار می‌گیرند؟ ولی آیا چنین چیزی طبق قوانین بین‌المللی مورد پذیرش است؟ اینجاست که حق غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه به میان می‌آید.
وی با بیان اینکه هدف قواعد حقوق بشر دوستانه، حمایت از غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه و برقراری توازن میان ضرورت نظامی و حمایت انسانی است، گفت: این قواعد بیان می‌کند که غیرنظامیان نباید مورد هجوم و حمله قرار بگیرند. قواعد حقوق بشر دوستانه اصولی دارد که یکی از مهمترین آن‌ها اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی مانند اموال و اماکن و افراد غیرنظامی است که رعایت نکرده است.
تفکیک غیرنظامیان در اسناد بین‌المللی و فقه
فیروزی بیان کرد: علاوه بر اصل تفکیک اصل ضرورت، محدویت و منع درد و رنج بیهوده هم مانعی برای مشروعیت حمله به غیرنظامیان است. در کنار فقه اسلام، اسناد حقوق بشر دوستانه هم افراد نظامی را از غیرنظامی تفکیک کرده و به شدت از اینکه غیرنظامیان هدف قرار بگیرند منع شده است؛ این قوانین در تعریف فرد نظامی هم گفته‌اند کسانی که شرکت مستقیم در مخاصمات مسلحانه دارند نظامی هستند. شرکت مستقیم به اعمالی گفته می‌شود که با قصد آسیب رساندن به افراد و منافع دشمن انجام شود که باز ادعاهای اسرائیل درست نیست.
وی با تاکید بر اینکه حضور زنان، مردان و کودکان ولو اینکه طرفدار حماس باشند، حضور مستقیم در مخاصمات مسلحانه نیست، اضافه کرد: در بند یک ماده ۵۰ پروتکل الحاقی به کنوانسیون ژنو هم آورده است که اشخاصی که عضو نیروهای مسلح متخاصمین نباشند، از اعضای گروه‌های چریکی و نهضت‌های مقاومت طرفین متخاصم نباشند غیرنظامی هستند بنابراین زنان و کودگان غزه، غیرنظامی هستند.
کشتار مامورین سازمان ملل توسط اسرائیل
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین سیدمصطفی میرمحمدی عزیزی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به حوادث غزه و با بیان اینکه هنوز هم رژیم اسرائیل دست از جنایات خود برنداشته است و دائما به نقض قوانین بین‌المللی و اصول شناخته شده حقوق بشر می‌پردازد، گفت: این رژیم به صورت ناجوانمردانه به زنان و کودکان و مراکز غیرنظامی و حتی ماموران سازمان ملل و خبرنگاران و ... حمله می‌کند و این سؤال جدی وجود دارد که چرا ۷۵ سال این اتفاق حل نشده است و زخمی بر پیکر غرب آسیا و خنجری بر پیکره جامعه اسلامی است و جوامع اسلامی هم در این زمینه اقدامی نمی‌کنند.
وی با بیان اینکه در اولین درگیری بین فلسطینیان و یهودیان کوچانده شده به این منطقه، افزود: یک روز بعد از این روز که روز نکبت نامیده شده است سازمان ملل متحد نماینده‌ای به نام کونت برنادوت به این منطقه فرستاد که با اعراب و فلسطینیان سخن گفت و پیشنهادی ارائه کرد که به نفع دو طرف بود ولی او را کشتند لذا در بیشتر کتب حقوقی این تعبیر «در پی قتل کونت برنادوت» آمده است ولی کسی نمی‌گوید چه کسی او را کشته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه گروهی که شیمون پرز عضو آن بود این نماینده سازمان ملل را ترور کردند، اظهار کرد: برنادوت معتقد بود هر چه زودتر باید مسئله فلسطین حل شود وگرنه باعث ایجاد مشکلات فراوان در این منطقه خواهد شد ولی جلوی ماشین او را گرفتند و کشتند و هیچ کسی هم مسئولیت قتل او را بر عهده نگرفت. البته در طول ۷۵ سال حدود ۲۰ نفر از نمایندگان و ماموران ملل متحد کشته شدند و سازمان ملل فقط سکوت کرده است.
وی با بیان اینکه این مسئله دارای پیچیدگی زیادی است تا جایی که بسیاری از حقوقدانان بین‌المللی هم به سختی به آن ورود می‌کنند، اظهار کرد: واقعا سازمان‌های بین‌المللی و حقوقی جهان چه پاسخی در برابر کشته شدن ۱۶ هزار نفر بی‌گناه دارند؟ البته برخی خوشبین هستند که رفتار کنونی اسرائیل، رفتاری جنون‌آمیز است و سازمان‌های بین‌المللی منتظرند حالت او عادی‌تر شود تا بعدا به آن رسیدگی شود.
میرمحمدی عزیزی با بیان اینکه چون غزه هنوز دولت نیست پس در حال مقاومت هستند تا سرنوشت آنان تعیین شود، تصریح کرد: مقاومت ناظر به این است که اینجا هنوز در اشغال است و تلاش می‌کنند تا سرزمینشان از اشغال بیرون بیاید، بنابراین در این گونه مباحث بهتر است از تعبیر مقاومت استفاده شود.
وی تاکید کرد: البته دولت فلسطین گرچه یک دولت کامل نیست ولی عضو یونسکو است و برخی سازمان‌ها هم این دولت را پذیرفته‌اند از این رو باز اگر در این بحث مخاصمه و درگیری را به جای جنگ به کار ببریم بهتر است.