به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری شبستان، دومین نشست از هشتمین مدرسه حکمرانی اسلامی تحت عنوان «مدرسه حکمرانی زمینه‌ساز (۲)» یکشنبه، ۹ شهریورماه به میزبانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با سخنرانی حجت‌الاسلام «حسین الهی‌نژاد» با موضوع (حکمرانی زمینه‌ساز و اتحاد و همدلی) و «سید محمد حسینی» با موضوع (حکمرانی زمینه‌ساز نبرد روایت‌ها و نقش رسانه و فضای مجازی) برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام الهی‌نژاد با بیان اینکه بحث حکمرانی در مغرب‌زمین دو دهه بیشتر عمر ندارد؛ اظهار کرد: در مشرق‌زمین نیز بحث حکمرانی یک دهه بیشتر عمر ندارد آن هم با لحاظ (قید)؛ لذا با این لحاظ یعنی قید اسلامی در حداکثر شش سال است که عمر دارد و خود بحث حکمرانی زمینه ساز دوسال است که مطرح شده و همان طور که اشاره داشتم مبدع آن پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی است.
حکمرانی با حکومت تفاوت دارد
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ساختار این ارایه در دو قالب (ادبیات مفهومی یا مباحث تصوری) و (ادبیات نظری یا مباحث تصدیقی) خواهد بود؛ در قالب مباحث تصوری و ادبیات مفهومی به مفاهیم و بیان واژگان و اصطلاحات توجه می‌شود برای مثال حکمرانی بما هو حکمرانی چیست؛ حکمرانی با حکومت تفاوت دارد چراکه حکومت، دولت‌محور و هرمی‌محور است و از بالا دستور به پایین می‌آید اما حکمرانی حالت افقی دارد و دولت‌محور نیست و قدرت در سه عنصر شامل دولت، بخش مدنی یعنی مردم و نهایتا نهادها و سازمان‌ها تقسیم شده است؛ بنابراین تفاوت ماهوی با حکومت و حکمرانی وجود دارد.
حجت‌الاسلام الهی نژاد در ادامه با طرح این پرسش که اساسا روح حکمرانی چیست؟ افزود: روح حکمرانی؛ روح مشارکت‌محور است؛ روح حکمرانی مساله‌محور است؛ مساله غامضِ سازه‌ای؛ به قول علمای قدیم مساله‌ای که مرکب باشد نَه بسیط؛ همه ذی‌نفعان و ذی‌نقشان در بحث حکمرانی جلو می‌آیند؛ ما مسایلی چون داعش، مقاومت و حجاب را داشتیم، اما چرا شهید سلیمانی فرماندهی این مساله غامض را به عهده گرفت و به جایی رساند اما در مقابل ما نتوانستیم مساله حجاب را به جایی برسانیم؟ پاسخ آن است که چون شهید سلیمانی در مساله مقاومت و داعش همه ذی‌نفعان را از پاکستان، افغانستان، عراق، لبنان، یمن جمع کرد و در نتیجه ذی‌نفعان و ذی‌نقشان و ذی‌ربطان همه جمع شدند.
این پژوهشگر تصریح کرد: حکمرانی مقاومت شهید سلیمانی بسیار بدیع و تاثیرگذار بود و آن شهید این حکمرانی را به یک نتیجه رساند؛ اما مساله حجاب یک مساله غامض بود و زیربطان و ذی‌نقشانی داشت اما در این میان ما فقط نیروی انتظامی را درگیر کردیم و مساله به نتیجه نرسید در حالی که صدا وسیما، دفتر تبلیغات، امور مساجد، مردم و… و. همه باید در بحث حجاب به میدان می‌آمدند تا موضوع را حل کنند اما همه کنار کشیدند و در میانه زیربطان فقط نیروی انتظامی را درگیر کردیم و به جایی نرسیدیم و حکمرانی نکردیم.
در حکمرانی روح مشارکت، سیستم و منظومه‌ای عمل کردن مطرح است
حجت الاسلام الهی‌نژاد گفت: حکمرانی یعنی اولا روح مشارکت، دوم اینکه مساله باید غامض باشد، سوم سیستمی عمل شود، یعنی مثلا اگر می‌خواهیم مشکل حجاب حل شود باید منظومه‌ای جلو برویم نَه پازلی، یک پازل را درگیر نکنیم، وقتی در مورد منظومه‌ای که متشکل از بیست پازل است صرفا یک پازل را به میدان بیاوریم قطعا به نتیجه نمی‌رسیم، پس در حکمرانی روح مشارکت، سیستم و منظومه‌ای عمل کردن مطرح است، حکمرانی باید مساله غامض داشته باشد تا زیربطان و ذی‌نقشان به میدان بیایند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: تعریف من از حکمرانی فرایندی نظام‌مند جهت راهبری و تسهیل‌گری جامعه از مبدا (یعنی سیاست‌گذاری) تا مقصد (یعنی اهداف) بر اساس تصمیمات جمعی با مشارکت عمومی مردم است؛ اما در این بین دومین موضوعی ذیل بحث ادبیات مفهومی و تصوری در بخش نخست ارایه خود باید به آن اشاره کنم تعریفی از حکمرانی ولی فقیه است؛ حکمرانی ولی فقیه مدلی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت، نگرش نیابت عام و نظریه ولایت فقیه با محوریت مردم سالاری دینی شکل گرفته و با رویکرد زمینه‌سازی به سیاست‌گذاری، راهبری، تنظیم‌گری، تسهیل‌گری، تمهیدگری جامعه و شهروندان برای رسیدن به شایستگی و بایستگی برای رسیدن به تحقق ظهور را عهده دار است. البته نمی‌خواهم بگویم این تعریف من مطلق است بلکه تعریف مختار و تعریفی است که خودم به آن رسیده ام و البته که اقوال و تعاریف دیگری نیز وجود دارد.
«مهدویت»، بستر اتحاد و همدلی در حکمرانی زمینه‌ساز/وحدت بر مدار انتظار، بین‌الادیانی است
وی گفت: در این مقطع از بحث سخن از تعریف حکمرانی زمینه‌ساز است؛ باید توجه داشته باشیم که هر حکمرانیِ زمینه‌سازی، حکمرانی ولی فقیه نیست اما حکمرانی ولی فقیه حتما باید حکمرانی زمینه‌ساز باشد و این ادعای من است و از سوی دیگر تعریف‌ام از حکمرانی زمینه‌ساز به این شرح است: الگو و مدلی از حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد زمینه‌سازی به سیاست‌گذاری، تسهیل‌گری، تمهیدگری و راهبری جامعه به شهروندان برای رسیدن به آمادگی و شایستگی و بایستگی به تحقق ظهور می‌پردازد.
وحدت بر مدار انتظار، بین‌الادیانی است
حجت الاسلام الهی‌نژاد افزود: آخرین نکته من از مباحث تصوری و ادبیات مفهومی بحث اتحاد و همگرایی است که معمولات تقسیمات مختلفی در آن مطرح است، اتحاد حول انتظار بین‌الادیانی است به این معنا که مسلمان اعم از شیعه و اهل سنت، یهودی و مسیحی این مفهوم را قبول دارند، هرکدام از منظر خودشان در عصر انتظار منتظر هستند؛ پس انتظار یک موضوع مذهبی و بین‌المذهبی نیست بلکه فرامذهبی و بین‌الادیانی است. در قرآن نیز واژه اتحاد و همگرایی در قالب‌های مختلف آمده است و از جمله از واژگانی نظیر جمیعاً و امه واحده استفاده شده است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: از این به بعد وارد مباحث و ادبیات نظری می‌شوم. میان حکمرانیِ زمینه‌ساز و اتحاد و همگرایی یک تعامل دو سویه وجود دارد؛ اتحاد و همگرایی عامل استحکام حکمرانی زمینه‌ساز است یعنی هرچه که در جامعه حکمرانی و همگرایی بیشتر شود، رشد و تعالی بالندگی آن جامعه که زمینه‌ساز باشد افزایش پیدا می‌کند؛ اکنون در حکمرانی زمینه‌ساز ایران و انقلاب اسلامی رهبری به عنوان ولی فقیه، در اتحاد و همگرایی نقش مهمی را ایفا می کند.
وی گفت: در این جنگ دوازده روزه گزینه‌ای که بعد از اقتدار و پدافندی که نیروهای مسلح ما از خود نشان دادند و دشمن روی آن حساب باز کرده بود بحث شکاف اتحاد و همگرایی بود اما این اتحاد و همگرایی حول رهبری و ولی فقیه شکل گرفت.
مهدویت در حکمرانی زمینه‌ساز، محور اتحاد بوده و بسترساز اتحاد می‌شود
حجت‌الاسلام الهی‌نژاد تصریح کرد: باید توجه داشت که مساله ای چون مهدویت در حکمرانی زمینه‌ساز محور اتحاد بوده و بسترساز اتحاد می‌شود، به بیان دیگر باور و اعتقاد به انتظار منجر به شکل‌گیری اتحاد شد و اساسا اگر بحث انتظار و مهدویت نبود و اگر ولی فقیه به عنوان نائب امام زمان(عج) نبود شاید انقلاب اسلامی ایران شکل نمی‌گرفت.
این پژوهشگر گفت: همواره به این مساله تاکید داشتم که اندیشه مهدویت عقبه تئوریک نظام مقدس جمهوری اسلامی و ولی فقیه است؛ مردم که عاشق امام راحل و چهره ایشان نبودند پس امام(ره) را برای چه می‌خواستند؟ علت این بود که امام خمینی(ره) را نائب امام زمان (عج) می‌دانستند پس مساله اعتقادی و استراتژیک بود، تاکتیک نبود که مقطعی باشد؛ راهبردی بود و این راهبرد است که دوام دارد؛ نگاه مردم بر اساس باور شکل گرفته بود، وقتی مردم به این باور رسیدند که امامین انقلاب نائب امام زمان (عج) هستند پای این اعتقادشان از جان و مال و حیثیت خود جان‌فشانی کردند تا این محور صیانت حفظ شود بنابراین رابطه میان حکمرانی زمینه‌ساز و اتحاد و همدلی رابطه دو سویه است.
وی با بیان اینکه بحث اتحاد و همگرایی در اسلام به اندازه‌ای جایگاه مهمی دارد که حتی مورد تاکید و سفارش قرآن و حضرات معصومین قرار گرفته است، افزود: در قرآن کریم نیز به این مساله اشاره شده است چنانکه خداوند در سوره «آل عمران» فرمود: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا»؛ همچنین در سوره «نساء» نیز فرمود: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ»؛ همچنین در سوره «شوری» که فرمود: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّیٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَیٰ وَعِیسَیٰ ۖ أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ»؛ این آیات قرآن است که به جایگاه مهم وحدت و اتحاد میان مسلمین اشاره دارد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: پیامبر اکرم (ص) فرمود: «الجَماعَهُ رَحمَهٌ وَ الفُرقَهُ عَذابٌ» (همبستگی، مایه رحمت است و پراکندگی، مایه عذاب)؛ این یعنی اسلام به اتحاد نیاز دارد؛ همچنین در توقیعی که امام زمان (عج) برای شیخ مفید داشت بیان فرمود که: «إنّا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم و لو لا ذلک لنزل بکم اللأواء و اصطلمکم الاعداء» (ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم که اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‌آمد و دشمنان، شما را ریشه کن می‌کردند).
حجت‌الاسلام الهی‌نژاد گفت: این اهمیت اتحاد و همگرایی است و اصل هدف حکمرانی زمینه‌ساز نیز همین مساله است یعنی زمینه‌سازی برای ظهور امام زمان(عج)؛ بنابراین ملازمه‌ای وجود دارد تا این زمینه‌سازی به ظهور برسد اما اینکه چه زمانی به نتیجه برسد ما اطلاعی نداریم؛ از مولفه‌های مهم در بحث هدف حکمرانی زمینه‌ساز اتحاد و همگرایی است.
وی افزود: وقتی کارکردهای اتحاد و همگرایی را مشاهده کنیم می‌بینیم که به نحوی در زمینه‌سازی موثر است، اولین کارکرد آن نیز تولید قدرت است به نحوی در زمینه‌سازی موثر بود و اتحاد و همگرایی و اقتدار ایجاد می‌کند، در حکمرانی زمینه‌ساز وقتی اتحاد باشد تولید قدرت می‌شود، وقتی اتحاد و همگرایی باشد اقتدار به همراه دارد؛ چرا امام زمان(عج) غایب شد چون شیعیان قدرت نداشتند، فلسفه وجودی غیبت امام زمان (عج) چیست؟ چرا آن حضرت نتوانست به جامعه بیاید و در جامعه زندگی کند چون مورد حمایت شیعیان نبود؛ چرا مورد حمایت نبود؟ چون شیعیان قدرت نداشتند و لذا به خاطر نبود قدرت بود که آن امام همام در پس پرده غیبت قرار گرفت؛ زراره از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «اِنَّ لِلْقائِمِ غَیْبَهً قَبْلَ أَنْ یَقُومَ قُلْتُ وَلِمَ قالَ اِنَّهُ یَخافُ وَاَوْمَأَ بِیَدِهِ اِلی بَطْنِهِ یَعْنِی الْقَتْلَ؛ به راستی برای قائم غیبتی است قبل از اینکه قیام کند. عرض کردم: چرا [غائب می شود]؟ فرمود: به خاطر ترسی که دارد. و با دستش به شکم خویش اشاره کرد؛ یعنی [به خاطر [کشته شدن»؛ این یعنی عدم قدرت است که امام زمان (عج) را در پس غیبت قرار داده است چون شیعیان تولید قدرت و اقتدار نکردند. چون حضرت حجت (عج) نمی خواهد ریسمان اطاعت ظالمان را به گردن داشته باشد.
حکمرانی زمینه ساز عوامل غیبت را مرتفع و شیعیان را قدرتمند می‌کند
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: از مولفه‌هایی که تولید قدرت می‌کند اتحاد و همگرایی میان باورمندان امام زمان(عج) است، منتظران با اتحاد وهمگرایی می‌توانند تولید قدرت کنند، در طول تاریخ چرا این مقدار مدعیان امام زمان(ع) داریم، چون همه می‌دانند که هرکه در این فرآیند قرار بگیرد تولید قدرت می‌کند، به همین دلیل همه ادعا می‌کنند، ادعا کردن همانا و تولید قدرت همانا؛ پس انتظار تولید قدرت می کند، مهدویت تولید قدرت می کند؛ حکمرانی زمینه ساز عوامل غیبت را مرتفع و شیعیان را قدرتمند می‌کند.
وی افزود: دومین کارکردی که اتحاد و همگرایی برای جامعه زمینه‌سازان یعنی حکمرانی زمینه ساز به همراه می آورد، عزت و سربلندی است؛ ما در جنگ دوازده روزه عزیز شدیم؛ یعنی اگر واقعا اسراییل توان داشت هرگز متوقف نمی‌شد و تا جایی پیش می‌رفت تا ایران به تجزیه برسد و اما دست آخر تسلیم شد چون دید همه متحد هستند و این همگرایی و اتحاد آنها را وادار به تسلیم کرد. این تسلیم به دلیل عزت و سربلندی بود که جامعه منتظرات و حکمرانی زمینه‌ساز با اتحاد و همگرایی به دست آورد.
حجت‌الاسلام الهی‌نژاد تصریح کرد: سومین کارکردی که با اتحاد و همگرایی ذیل حکمرانی زمینه‌ساز ایجاد می‌شود مساله استقلال است؛ اساسا حکمرانی زمینه‌ساز منجر به استقلال می‌شود و سلطه استکبار را از میان بر می‌دارد. امروز اگر تا این اندازه استکبار با ما درگیر است به دلیل همین مساله است، به تعبیر مقام معظم رهبری علت دشمنی استکبار هیچ چیزی نیست جز اینکه می گویند حرف گوش کن باشید.