به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، این جلسه با حضور حجج اسلام و المسلمین دکتر محمد حاجی‌ابوالقاسم‌دولابی، دکتر غلامرضا بهروزی لک و علیرضا روزبهانی و با مدیریت حجت الاسلام و المسلمین دکتر نصیرالله حسنلو در تالار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید.
در ابتدای نشست حجت الإسلام والمسلمین علیرضا روزبهانی به ارائه بحث پرداخت و بیان کرد: فرقه ها باتوجه به گستردگی آن‌ها، رویکردهای سیاسی متفاوت دارند. از طرفی دیدگاه های سیاسی آن‌ها هم وابسته به شرایط تغییر می کند و این مسئله را پیچیده می کند.
مدیر موسسه مطالعات فرقه‌شناسی در ادامه تأکید کرد: در یک نگاه کلی فرقه های موجود در کشور در تحت اقسام مختلف رویکردهای اقتدار گرا، ضد دولتی، مذهبی، سوسیالیستی و… قرار می‌گیرند. در خصوص فرقه‌های ضددولتی می‌توان فرقه جیش العدل رو نام برد که بیشتر روش خشونت را به کار می برند.
وی افزود: در خصوص رویکرد اقتدارگراها باید گفت این فرقه ها که نوعا کوچک هستند، به خاطر کاریزمای بالایی که سرکرده هایشان دارند تأثیر سیاسی دارند. رویکردهای ناسیونالیستی مثل رویکرد سوسیالیستی نیز در خیلی مکان‌ها رواج دارد. رویکردهای مذهبی که رایج‌ترین نوع فرقه‌ها هستند و ریشه در دین خاص دارند دامنه گسترده‌ای از فرقه‌ها متعادل‌تر و افراطی دارند. در کشور ما مثلا اگر انجمن حجیته و طرفداران گروه شیرازی را فرقه معنا کنیم این‌ها معتدل هستند و جریان داعش و … افراطی هستند.
حجت الاسلام روزبهانی عوامل مؤثر در رویکردهای سیاسی فرقه ها را چنین برشمرد: یکی از این عوامل ایدئولوژی فرقه ها هست. عامل دیگر شرایط اجتماعی و تعاملات آن‌ها، عامل دیگر رهبری فرقه و جایگاه شخصیت او در فرقه است، عواملی مانند نیازهای روانی و اجتماعی و اقتصادی هم بر رویکرد سیاسی فرقه اثر دارد. ممکن است در طول زمان این رویکردها تغییر کند.
سپس حجت الاسلام و المسلمین دکتر بهروزی لک در ارائه بحث خود بیان کرد:
علم سیاست عبارت است از رابطه قدرت در عرصه اجتماعی. در کنش سیاسی ارکانی وجود دارد: آمر یا امر کننده که دیگری را به اطاعت در می آورد، دوم مطیع و فرمان‌بردار از آمر، سوم به عمل اطاعت، ابزار اعمال قدرت، هدف اعمال قدرت ، اعتبار اعمال قدرت، حدود اعمال قدرت و نظارت بر اعمال قدرت اطلاق می‌شود. نکته مهم این است که مطالعه قدرت از زوایای مختلف انجام می‌شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله محل بحث که به لحاظ دانشی به امر فرقه ها مرتبط است این است که آمران چه کسانی هستند یعنی مثلا رهبر اصلی باشد یا میانی باشد و… بنابرین بخشی از کار به آمران برمی گردد. رابطه دیگر به ابزارها و شیوه های قدرت برمی گردد.
وی برای شیوه‌های قدرت به سه لایه اشاره کرد و تأکید کرد: در لایه های قدرت سه لایه داریم: ۱. زور آشکار مثل جنگ، اعمال قدرت با شمشیر. وهابیت از این ابزار استفاده کرد,۲. گاهی زور نهادینه است. ۳. لایه دیگر قدرت نرم است. یعنی طرف مطیع احساس اعمال قدرت نمی کند. جنگ نرم و انقلاب های مخملی و … در این قسم قرار می‌گیرد. در عمده ترویج جریان انحرافی از طریق ابزارهای غیرآشکار یا غیر محسوس قدرت رخ می دهد.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حاجی‌ابوالقاسم‌دولابی به ارائه بحث پرداخت و بیان داشت:
در ابتدا باید مقصود از فرقه ها و جریان های انحرافی بیان شود. منظور از فرقه کسانی است که کار جمعی با یک هدف خاص انجام می دهند و دارای تشکیلاتی هستند. جریان انحرافی که یک حرکت اجتماعی در جامعه ایجاد می کند، دایره وسیع تر از فرقه دارد و شامل احزاب سیاسی هم می‌شود. جریان اگر در راستای انقلاب اسلامی باشد جریان اصیل است ولی اگر برخلاف اصول و ارکان انقلاب باشد انحرافی است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه به مسائل فرقه ها اشاره کرد و تأکید کرد: مسائل مربوط به فرقه ها گاهی مربوط به حوزه اجتماعی است مثل طهارت ونجاست جواز و عدم جواز معامله، ازدواج، دفن در قبرستان شیعه و … که خارج از بحث این جلسه است. اما مسائل سیاسی فرقه‌ها شامل دو دسته مبنایی و بنایی می‌شود؛ مسائل مبنایی عبارتند از ۱. آیا فرقه‌ها مسلمان هستند یا خیر؟ ۲. آیا این‌ها مومن هستند یا خیر؟ از نظر فقهی مؤمن همان شیعه است,۳. عدالت و فسق این فرقه‌ها چگونه است؟ ۴. آیا این ها محارب هستند یا خیر؟ ۵. مفسد فی الأرض هستند یا خیر؟ مثلا جریان اباحه گری یا ازدواج با محارم یا ترویج فحشا دارند؟
وی در نهایت مسائل بنایی که مبتنی بر مسائل مبنایی است را چنین برشمرد: ۱. مسئله تابعیت که نظام به این ها تابعیت بدهد یا اگر تابعیت دارند تابعیت را ملغی کند؟ در فقه واژه دارالإسلام، حقن دماء یا مهدور الأموال بودن یا حقوق والی بر مردم و بالعکس و …شامل این مسئله می‌شود. ۲. آزادی فعالیت سیاسی آن ها در کشور؟ آیا این فرقه‌ها می‌توانند حزب تشکیل دهند و آموزش و جذب داشته باشند یا خیر؟ ۳. بکارگیری این ها در مناصب سیاسی چگونه است؟ در برخی مناصب قاعده نفی سبیل و… مطرح می‌شود. ۴. مسئله جهاد با آن‌ها چه حکمی دارد؟ ۵. میانجی‌گری در مسائل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آن ها چه حکمی دارد؟
در ادامه اساتید ارائه دهنده محورهای دیگر بحث را مطرح کردند و سپس نکات حضار جلسه بیان و بررسی شد.
منبع:روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
