حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، در بخش پنجم و آخر یادداشت خود با عنوان «جامعه منتظر و چالش‌های پیش رو»، نوشت: از عوامل بسیار مهمی که در فراهم شدن زمینه ظهور مهدی موعود(عج) نقش تعیین‌کننده‌ای دارد ارتقای شناخت نسبت به آسیب‌هایی است که جامعه منتظر را از اهداف و آرمان‌های بلندش دور کرده و سبب نابودی سلامت معنوی آنان و تأخیر در ظهور موعود خواهد شد.
در پژوهش پیش رو تلاش شده است تا با بهره‌گیری از منابع غنی اسلام، ابعاد گوناگون یکی از مهمترین چالش‌ها و آسیب‌های پیش روی جامعه منتظر، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
راهکارهای مبارزه با دنیاگرایی
در آموزه‌های نورانی اسلام برای مبارزه با دنیاگرایی و دنیاطلبی راهکارهای ارزشمندی ارائه شده است که در اینجا به مهمترین آن‌ها اشاره می‌شود.
۱.یادآوری مرگ و قیامت
یادآوری مرگ و عالم قیامت یکی از راهکارهایی است که در آموزه‌های دینی برای مبارزه با دنیاطلبی و دنیاگرایی مطرح شده است زیرا آثار فراوانی را به همراه دارد که در اینجا به مواردی از آن‌ها اشاره می‌شود.
الف: بی‌رغبتی به دنیا
یکی از آثار ارزشمند یادآوری مرگ که در آموزه اهل بیت(ع) به آن اشاره شده است، زهد و بی‌رغبتی به دنیاست، از رسول خدا(ص) در این باره نقل شده است که فرمود: «مرگ را بسیار یاد کنید زیرا یاد مرگ گناهان را پاک و از رغبت به دنیا می‌کاهد.» (ابن ابی فراس، ۱۴۱۰، ج ۱: ۲۶۹)؛ امیرمؤمنان علی(ع) نیز در این‌باره فرمودند: «کسی که بسیار یاد مرگ کند به مقدار کمی از دنیا راضی می‌شود.» (کلینی، ۱۴۰۷، ج ۳:۳۱۵)
ب: غفلت‌زدایی، آگاهی‌بخشی، نابودی شهوت
امام صادق(ع) نیز در این باره فرمودند: «یاد مرگ، خواهش‌های باطل را از دل زایل می‌کند و ریشه‌های غفلت را می‌کند و دل را به وعده‌های الهی قوی و مطمئن می‌گرداند و طبع را رقیق و نازک می‌کند و عکس‌های هوا و هوس را می‌شکند و آتش حرص را فرو می‌نشاند و دنیا را حقیر و بی مقدار می‌کند.» (مصطفوی ۱۳۶۰،۳۷۱) و در سخنی دیگر در همین باره فرمودند: «کسی که کفنش با او در خانه اش باشد از غافلان به‌شمار نمی‌آید و هر زمان که به آن نظر می‌کند پاداش به او داده می‌شود.» (کلینی، ۱۴۰۷، ج ۶۳۰:۵)
با توجه به اینکه قلب و دل انسان بر اثر اشتغال به امور دنیوی زنگار غفلت و بی‌خبری به خود می‌گیرد، یاد مرگ می‌تواند زداینده این آلودگی‌ها و روشنی‌بخش قلب و وجود آدمی باشد. همچنان که پیامبر خدا(ص) در پاسخ به سؤالی در این باره فرمودند: «همچنان که آهن زنگ می‌زند، این دل‌ها نیز زنگار می‌بندد.» عرض شد ای رسول خدا صیقل دادن به آن‌ها چیست؟ فرمودند: «تلاوت قرآن و به یاد مرگ بودن.» (ابن ابی جمهور، ۱۴۰۵ ج ۲۷۹:۱)
۲. پذیرش موعظه
موعظه و تذکر امور معنوی، اخلاقی و آخرتی از سوی عالمان عامل، نقش تعیین‌کننده‌ای در علاج از دنیاپرستی و دنیاگرایی دارد کم نیست و شواهد تاریخی که افراد غرق شده در دنیاگرایی به‌دلیل نشستن پای موعظه انسان‌های صاحب نفس، دست از پرستش دنیا کشیدند و راه زهد را در پیش گرفتند و بعضی مثل همام با شنیدن موعظه امیرمؤمنان علی(ع) جان را تسلیم حق می‌کنند. (هلالی، ۱۴۱۶: ۵۴)
بر همین اساس هر قدر شخصیت معنوی و روحانی واعظ، فراتر و میدان موعظه‌اش پر‌جاذبه‌تر باشد، تأثیرش بر شنونده بیشتر است، در آثار موعظه امیرمؤمنان علی(ع) سخنان ارزنده‌ای فرموده است: «اَلوعظُ یُدَمِّرُ الإهمالَ؛ موعظه غفلت را از بین می‌برد.» (خوانساری، ۱۳۶۶ ج ۳: ۲۰۰)؛ «المواعظ حیات القلوب؛ موعظه مایه زنده شدن دل‌ها می‌شود.» (تمیمی، ۱۴۱۰:۲۹)؛ «المواعظُ صِقالُ النفوسِ و جَلاءُ القلوبِ؛ موعظه سبب صیقل شدن نفس و جلای قلوب است.» (تمیمی، ۷۲:۱۴۱۰)
با توجه به این آثار موعظه، خداوند نیز یکی از راه‌های دعوت و هدایت انسان‌ها را موعظه قرار داده است و در قرآن، هم خود در مقام واعظ، انسان‌ها را موعظه فرموده است و هم به رسول گرامی اسلام(ص) توصیه کرده است که با موعظه، رسالت هدایتگری خودرا انجام دهد. «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَهٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّه» (سوره سبأ/ آیه ۴۶) «اُدْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ.» (سوره نحل/ آیه ۱۲۵)
نیاز انسان به موعظه در حدی است که حتى پیامبران خود را از آن بی‌نیاز نمی‌دیدند، بنابراین وقتی رسول گرامی اسلام(ص) از جبرئیل درخواست موعظه می‌کند، جبرئیل به ایشان عرضه می‌دارد: «یا محمد هر چه می‌خواهی زندگی کن ولی بدان که خواهی مرد و به هرچه می‌خواهی دل ببندی ببند، ولی روزی از آن جدا می‌شوی و هرگونه می‌خواهی عمل کن ولی بدان روزی آن را ملاقات خواهی کرد.» (کلینی، ۱۴۰۷، ج ۳:۲۵۵)
۳. تأمل و تفکر
تفکر در باره مبدأ و معاد، جسم و روح و مسائل پیرامونی انسان، از قبیل امور معنوی، روحی و مادی، می‌تواند انسان را در درک فانی بودن دنیا و نعمت‌های آن و این حقیقت که نباید به آن‌ها دلبسته شدف یاری کند. (طباطبائی، ۱۴۱۷، ج ۲ ص ۱۹۷؛ مکارم شیرازی ۱۳۷۵ ج ۲ ص ۱۲۱-۱۲۲)؛ امام خمینی(ره) نیز تأمل و تفکر در عواقب و مفاسد دنیاگرایی را یکی از راه‌های مبارزه با دنیاگرایی مطرح کرده و فرموده است: «اگر کسى اندکى تأمل کند در عواقب امر اهل دنیا و عشاق آن، و مفاسدى که از آن‌ها بروز کرده، و ننگ‌هایى که از آن‌ها به یادگار مانده که صفحات تاریخ را سیاه و ننگین کرده، که تمام آن از حب جاه و مال و از جمله حب دنیا بوده، و تفکر کند در اخبار و آثارى که از اهل بیت عصمت و طهارت در مذمت حب دنیا وارد شده، و مفاسدى که در دین و دنیا بر آن مترتب است، تصدیق می‌کند که با هر قیمتی هست و با هر فشار و ریاضتى میسر و ممکن باشد، قطع این فساد را از صفحه قلب بکند و این ظلمت و کدورت را از فضاى دل برکنار کند، لازم است بکند؛ و این با قدرى اقدام و همت، تا اندازه‌اى ممکن است.» (موسوی خمینی، ۱۳۸۸، سر الصلاه، ص ۳۰)
۴. انجام اعمال متضاد با دنیاگرایی
یکی از راهکارهای ریشه‌کن کردن دوستی دنیا از دل، که امام خمینی(ره) به آن اشاره کردند، انجام دادن کار‌های مقابل دنیادوستی است، ایشان در این باره فرمودند: «و چون معلوم شود که حب دنیا مبدأ و منشأ تمام مفاسد است، بر انسان عاقل علاقه‌مند به سعادت خود لازم است این درخت را از دل، ریشه‌کن کند؛ و طریق علاج عملى آن است که معامله به ضد کند، پس اگر به مال و منال علاقه دارد، با بسط ید و صدقات واجبه و مستحبه ریشه آن را از دل بکند و یکى ازنکات صدقات، همین کم شدن علاقه به دنیاست، و از این‌رو مستحب است که انسان چیزى را که دوست می‌دارد و مورد علاقه‌اش است صدقه دهد، چنانچه در کتاب کریم الهى می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّون.» (سوره آل عمران/ آیه ۹۲) و اگر علاقه به فخر و تقدم و ریاست دارد، اعمال ضد آن را بکند و دماغ نفس اماره را به خاک بمالد تا اصلاح شود.» (موسوی خمینی، ۱۳۸۸ ص ۵۰ و ۵۱)
نتیجه‌گیری
۱. جامعه منتظر به جامعه‌ای گفته می‌شود که با زمینه‌سازی ظهور و عمل کردن به وظایف خود در عصر غیبت کبری، به امید ظهور منجی عالم بشریت حضرت مهدی و تشکیل حکومت عدل جهانی و جهانی کردن دین مقدس اسلام به سر برد و خود را از آسیب‌ها دور ساخته و طبق شاخص‌هایی که برای جامعه منتظر در ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ضرورت دارد، در حرکت باشد. همچنین بتواند با کسب معرفت و بصیرت درباره مهمترین چالش پیش رو یعنی دنیاگرایی و پیامد‌های خطرناک آن از هرگونه دنیاطلبی پرهیز کند.
۲. مهمترین چالشی که می‌تواند جامعه منتظر را دچار چالش کند دنیاگرایی است.
۳. عوامل و زمینه‌های گرایش جامعه منتظر به دنیاگرایی عبارتند از جاذبه لذت‌های دنیایی، ضعف ایمان و باور‌های قلبی، فقدان آگاهی و شناخت نسبت به دنیا، رسانه‌های ترویج‌کننده دنیاگرایی، فرهنگ ناصحیح اطرافیان و جامعه، گرایش مسئولان به دنیاگرایی و دنیاگرایی رهبران دینی.
۴. پیامد دنیاگرایی عبارت است از محرومیت از محبت خداوند، ذلت و خواری، فراهم‌کننده زمینه گناه، اندوه فراوان، دست نیافتن به آرزوها، کوردلی، فساد عمل، حسرت، فساد دین و یقین، انکار آخرت و ورود به جهنم.
۵. راهکارهای پیشگیری از دنیاگرایی عبارت است از یادآوری مرگ و قیامت، تأمل و تفکر در عواقب دنیاطلبی، پذیرش موعظه و انجام اعمال متضاد با دنیاگرایی.