به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین استاد نجف لکزایی، عضو هئیت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) امروز یکشنبه هفتم اردیبهشت ماه در ادامه سلسله نشست‌های حکمرانی در قرآن کریم با محوریت سوره مبارکه مائده که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، گفت: در پارادایم حکمرانی اسلامی، همانطور که از آیات قرآن استفاده می‌شود، رعایت عدالت و صداقت در روابط داخلی و خارجی دولت اسلامی از اصول بنیادین است.
وی افزود: این اصول شامل استفاده از ابزار‌هایی همچون مذاکره، پیمان، قرارداد، بیعت، سوگند و قانون اساسی است که همگی بر مبنای رعایت عدالت و استقلال جامعه اسلامی شکل می‌گیرند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به تفاوت‌های حکمرانی اسلامی و حکمرانی‌های دنیاگرا، گفت: در حکمرانی اسلامی، مسائلی، چون نقض عهد، خیانت و ظلم جایی ندارد، بلکه همکاری و تقوا به عنوان اصول اساسی در نظر گرفته می‌شود.
وی تصریح کرد: در مقابل حکمرانی‌های دنیوی که اساس آنها بر ظلم و فساد استوار است، حکمرانی اسلامی به طور کامل بر اصول الهی و انسانی مبتنی است.
معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی، همچنین به آیه‌ای از قرآن کریم اشاره کرد و افزود: خداوند می فرمایند؛ «یا‌ایها الذین آمنوا اوفوا بالعقود»، این آیه نشان‌دهنده اهمیت پیمان‌ها و عهد‌ها در حکمرانی اسلامی است و مومنان برای حل و فصل مشکلات و بحران‌ها از ابزار مذاکرات و انعقاد پیمان‌ها استفاده می‌کنند و خداوند در این آیه، تصمیم‌گیری و مذاکره را به رسمیت شناخته است.
وی با تأکید بر اهمیت حفظ پیمان‌ها ادامه داد: حکمرانی اسلامی به‌ویژه در سیره نبوی(ص)، نمونه‌های متعددی از انعقاد پیمان‌های مختلف با قبایل مختلف، مسلمانان و غیرمسلمانان دارد که از جمله این پیمان‌ها می‌توان به پیمان‌های منعقد شده در یثرب اشاره کرد که برای رسیدن به صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز انجام گرفت.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، خاطرنشان کرد: تعاون و همکاری میان مسلمانان باید بر مبنای تقوا و کار‌های نیکو باشد ضمن اینکه این شیوه در حکمرانی اسلامی به عنوان یکی از اصول بنیادین در نظر گرفته می‌شود که بر هم‌افزایی و همکاری در جهت تحقق اهداف الهی تأکید دارد.
حکمرانی اسلامی بر مبنای تقوا و رعایت اصول الهی
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تبیین ابعاد مختلف حکمرانی اسلامی پرداخته و اظهار کرد: در قرآن کریم، به وضوح اصول حکمرانی اسلامی بیان شده است.
وی در ادامه به آیه ۱۷۷ سوره بقره اشاره کرد که در آن آمده است: «وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ»، گفت: در حکمرانی اسلامی، همکاری در اعمال نادرست و تجاوز به حقوق دیگران ممنوع است و باید همواره بر اساس تقوا و اصول الهی عمل کرد، در حالی که در حکمرانی‌های دنیاگرا چنین قیدی وجود ندارد و بسیاری از کشور‌ها تنها به دنبال تأمین منافع خود هستند، حتی اگر این منافع به قیمت تجاوز به دیگر ملت‌ها تمام شود.
وی افزود: در فرایند حکمرانی اسلامی، همواره باید از ضوابط الهی پیروی کرد و از تجاوز به این ضوابط پرهیز کرد، به عنوان نمونه، آیه ۳۵ سوره مائده به مومنان توصیه می‌کند که «ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ تقوای الهی را داشته باشید و برای تقرب به خدا از وسایل مناسب استفاده کنید».
لکزایی افزود: این آیه به وضوح بیان می‌کند که تقوا و حرکت در مسیر الهی، به ویژه از طریق پیروی از رهبری الهی (امامت و ولایت)، یکی از اصول اساسی حکمرانی اسلامی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به اهمیت جهاد در راه خدا و حرکت در پرتو امامت و ولایت الهی اشاره کرد و گفت: «لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» این عبارت نشان‌دهنده ضرورت جهاد در راه خدا و پیوند با امامت و ولایت برای رسیدن به موفقیت و شکوفایی است.
استاد نجف لکزایی در خصوص نقش صداقت در حکمرانی اسلامی تأکید و ادامه داد: خداوند در قرآن کریم، در روز قیامت، کسانی را که در مسیر صداقت قدم برداشته‌اند، پاداش می‌دهد.
وی به آیه‌ای از قرآن اشاره کرد: خداوند می‌فرماید: «ای مومنان! قسم‌های لغوی شما باعث مواخذه نمی‌شود، اما اگر با دیگران سوگند می‌بندید، باید به آن وفا کنید».
وی افزود: در حکمرانی اسلامی، اصولی همچون صداقت، وفای به عهد و پیمان، و دقت در اجرای دستورات الهی در تمام فرایند‌های حکمرانی شامل کشف مسائل، ریشه‌یابی مشکلات، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به کارکرد‌های حکمرانی اسلامی اشاره کرد و گفت: در حکمرانی اسلامی، سیاست‌گذاری و قاعده‌گذاری باید عاقلانه و عادلانه باشد.
وی عنوان کرد: باید در تنظیم قوانین و تصمیمات، مصلحت جامعه و اصول الهی در نظر گرفته شود و از افراط و تفریط در مواجهه با مسائل مختلف دنیا پرهیز گردد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تأکید کرد: سیاست‌گذاری در حکمرانی اسلامی باید مبتنی بر اعتدال و رعایت اصول اسلامی باشد.
حکمرانی اسلامی مبتنی بر تقوا و عدالت است
حجت‌الاسلام نجف لکزایی در ادامه به تحلیل ابعاد مختلف حکمرانی اسلامی و تفاوت‌های آن با حکمرانی‌های دنیوی پرداخت و با اشاره به سیاست‌های حاکم بر حکمرانی اسلامی اظهار کرد: در حکمرانی اسلامی، سیاست‌هایی همچون امنیت ملی، پیشرفت اجتماعی، سالم‌سازی منابع درآمدی، و انسجام اجتماعی و خانوادگی از اصول اساسی هستند.
وی افزود: در مقابل، در حکمرانی‌های دنیوی، سیاست‌گذاری‌های جاهلانه و ظالمانه معمول است که می‌تواند به فساد و ناامنی منجر شود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به آیه ۵ سوره آل عمران اشاره کرد که در آن آمده است: «آیا کسانی که از ایمان برمی‌گردند، اعمالشان نابود می‌شود و در آخرت از زیانکاران خواهند بود؟» که در آن به سیاست‌گذاری بر اساس ایمان و تقوا اشاره دارد.
لکزایی تأکید کرد: هدف حکمرانی اسلامی این است که در دنیا به گونه‌ای عمل کنیم که نه تنها پیشرفت‌های دنیوی را تأمین کنیم بلکه آخرت خود را نیز از دست ندهیم.
وی در ادامه به آیه ۶ سوره توبه اشاره کرد و گفت: حکمرانی اسلامی باید عادلانه باش و خداوند در قرآن فرموده است: «عدالت به تقوا نزدیکتر است»، به این معنا که در حکمرانی اسلامی، نسبت به ظلم و جنایت، باید پاسخ داده شود، اما تجاوز بیش از حد جواز ندارد.
حجت‌الاسلام لکزایی سپس به مفهوم ایمان و عمل صالح در حکمرانی اسلامی اشاره کرد و گفت: ایمان و عمل صالح از سیاست‌های اصلی حکمرانی اسلامی است.
وی افزود: «مومنان باید همواره به خدا توکل کنند»، چرا که خداوند وعده داده است که اگر در مسیر صراط مستقیم قدم برداریم، گذشته‌های خطا و گناهان ما بخشوده خواهد شد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همچنین با اشاره به آیه ۴۸ سوره آل عمران گفت: در حکمرانی اسلامی، مومنان در پی انجام کار‌های خیر و خدمت به مردم هستند و این امر به عنوان یکی از ارکان اصلی سیاست‌گذاری در جامعه اسلامی به شمار می‌رود.
وی به آیه ۴۲ سوره مائده نیز اشاره کرد که خطاب به پیامبر اسلام آمده است «اگر اهل کتاب یا غیرمسلمانان به شما مراجعه کردند، می‌توانید اختلافاتشان را بر اساس عدل و قسط حل و فصل کنید» و افزود: حکمرانی اسلامی بر اساس عدل و انصاف است و این قاعده برای همه انسان‌ها یکسان است.
حجت‌الاسلام لکزایی به حکمرانی جاهلی اشاره کرد و گفت: در حکمرانی‌های غیر الهی، سیاست‌گذاری‌ها غالباً بر اساس جاهلیت و سلطه‌گری است، در حالی که حکمرانی اسلامی، حکمرانی بر اساس عدالت، قسط و توحید است.
وی همچنین بر لزوم اعتدال در حکمرانی تاکید کرد و گفت: اسلام از افراط و تفریط در سیاست‌گذاری‌ها پرهیز می‌کند و به مومنان توصیه می‌کند که از حلال‌های خداوند بهره‌برداری کنند و به هیچ وجه از حدود اعتدال تجاوز نکنند.
حجت‌الاسلام نجف لکزایی در ادامه بر لزوم اجتناب از کار‌های شیطانی نظیر شراب‌خواری و قمار تأکید کرد و افزود: این امور، باعث ایجاد دشمنی و فساد در جامعه می‌شوند و مومنان باید از آنها دوری کنند تا جامعه‌ای سالم و هم‌افزا بسازند.
حکمرانی اسلامی در دو بُعد عمقی و عرضی شکل می‌گیرد
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به تحلیل ابعاد مختلف حکمرانی اسلامی و تفاوت‌های آن با حکمرانی‌های دنیوی پرداخت و تاکید کرد که حکمرانی اسلامی یک حکمرانی جهانی است که نه تنها از نظر مکان بلکه از نظر زمان نیز گسترش دارد.
لکزایی در ادامه به گستره جهانی حکمرانی اسلامی اشاره کرده و گفت: این حکمرانی نه تنها از نظر جغرافیایی بلکه از نظر زمانی نیز مربوط به گذشته و آینده است، به عنوان مثال، در آیه‌ای دیگر که سه بار در قرآن آمده است، بیان شده که خداوند رسول خود را فرستاده است تا دین حق را برای همه بشر بیاورد، که این هم تاییدی بر جهان‌شمول بودن اسلام است.
سبک حکمرانی اسلامی؛ یک سیستم توحیدی و ولایی
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به بررسی سبک حکمرانی اسلامی پرداخت و آن را با سبک‌های مختلف حکمرانی دنیوی مقایسه کرد.
وی گفت: در حکمرانی‌های دنیوی سه سبک معروف وجود دارد: سبک و نظم هرمی (سلسله مراتب)، سبک و نظم بازاری، و سبک و نظم شبکه‌ای. در مقابل، حکمرانی اسلامی یک نظم ولایی است که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.
حجت‌الاسلام لکزایی تصریح کرد: در حکمرانی اسلامی، نظم ولایی یک نظم طولی است، به این معنا که سلسله مراتب از خداوند آغاز می‌شود و پس از آن به پیامبر اسلام و ائمه معصومین و سپس به فقهای جامع‌الشرایط در عصر غیبت می‌رسد، اما این تنها بُعد حکمرانی اسلامی نیست؛ بلکه در این نظام ولایت عرضی هم وجود دارد، یعنی مومنان به عنوان یک شبکه اجتماعی با هم در ارتباط هستند و هر فرد در این شبکه نقش خود را دارد.
وی اذعان کرد: علاوه بر ابعاد طولی و عرضی، حکمرانی اسلامی یک بُعد عمقی نیز دارد و یعنی این سبک حکمرانی به گونه‌ای است که در زمان امروز هم پیوند‌هایی با جریان انبیا، اوصیا و اولیای الهی از زمان حضرت آدم(ع) تا به امروز برقرار است که به عبارت دیگر، این سبک حکمرانی از یک بُعد توحیدی است و به کلیت جریان الهی در تاریخ بشریت متصل می‌شود.
لکزایی همچنین به نظریه شبکه ولایت اشاره کرد و گفت: این نظریه که توسط مرحوم آیت‌الله آصفی مطرح شده است، بر مفهوم ولایت به عنوان یک شبکه متکامل از محبت، نصرت، جبهه‌گیری و رهبری تأکید دارد و این شبکه ولایت در حکمرانی اسلامی، به معنای «ولایت طولی» از خدا، پیامبر و امامان معصوم، تا فقهای جامع‌الشرایط، به‌صورت یک شبکه گسترده و متصل است که در آن همه افراد به هم پیوسته‌اند و در کنار هم بر اساس عدالت و تقوا عمل می‌کنند.
وی افزود: سبک حکمرانی اسلامی تنها به ولایت طولی محدود نمی‌شود و «ولایت عرضی» در این حکمرانی نیز شامل روابط اجتماعی مومنان است که به‌صورت یک شبکه گسترده و همبسته عمل می‌کنند و در آن، هر فرد نسبت به دیگری مسئول است. بنابراین، حکمرانی اسلامی با نظمی پیچیده و همزمان دارای ابعاد طولی، عرضی و عمقی است.
حجت‌الاسلام لکزایی در پایان سخنان خود بر این نکته تاکید کرد که حکمرانی اسلامی بر اساس ولایت الهی است که نه تنها بر اساس عقل و عدالت عمل می‌کند، بلکه به‌طور متوازن و همزمان در پی تحقق سعادت دنیوی و اخروی است.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: این حکمرانی نه تنها در ابعاد جغرافیایی و زمانی جهانی است، بلکه به‌طور عمیق و شبکه‌ای به دنبال تحقق یک جامعه مومن، عادل، و توحیدی است.
