اخلاق و معنویت، اساس و زیرساخت هر جامعه است

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،حجت الاسلام والمسلمین استاد نجف لک‌زایی در جلسه شورای مدیران پژوهشگاه فرمود:همان‌طور که اخلاق در سطح فرد مطرح است، برای جامعه هم مطرح می‌باشد. جامعه دارای اخلاق فضیلت‌مدار، مورد تاکید است همان‌طور که جامعه رذیلت‌مدار، مذموم و نهی شده است و لذا کار طبیب اخلاق، رسیدگی به امراض اخلاقی جامعه است. انسان مدنی بر صحت و مرض جامعه متمرکز می‌شود و برهمین اساس مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیات سوره آل عمران در بحث مجتمع اسلامی می‌فرمایند: «حتی در جامعه اسلامی به این اکتفا نمی‌کنیم که جامعه اسلامی به حیث جمعی خود، فضیلت‌محور است بلکه جامعه اسلامی باید با دیگر جوامع هم با فضیلت‌محوری و اخلاق تعامل نماید».

لذا برخی افراد مسلمان که به جوامع غربی سفر کردند پیشرفت‌ و تمدن داخلی آن جوامع را دیدند اما از این نکته که تعامل و رابطه این جوامع نسبت به دیگر کشورها چگونه است غفلت کردند! هم‌چنین آیا این جوامع به‌ظاهر متمدن، نسبت به دیگر جوامع و کشورها هم حقوق بشر و مسائل انسانی را رعایت می‌کنند یا مسیر سلطه را در نظر می‌گیرند؟ لذا اگر روشنفکران ما دقت می‌کردند دچار تمجید بی‌جا از غرب نمی‌شدند چون روش این جوامع همانند گروه دزدان است که بعد از دزدی در بین خود برای تقسیم اموال، به عدالت رفتار می‌کنند و عدالت را پایه قرار می‌دهند.
استاد لک‌زایی در ادامه افزودند: وضعیت جهان امروز ما از نظر اخلاقی مساعد نیست زیرا اگر شخصی به شما خوبی و احسان کرد و شما هم به او خوبی کردید که فقط وظیفه خود را انجام داده‌اید اما اگر شخص، بدی کرد و شما با اخلاق مناسب، رفتار و پاسخ مناسب دادید، این کار اخلاق است. اخلاق یعنی حتی با کسی که قطع رابطه کرده است ارتباط برقرار کنیم و کریمانه با او رفتار کنیم. اخلاق یعنی باید به سطحی رسید که حتی مثل حضرت یوسف در زندان به زندانیان مشرک نیز احسان می‌کند، به‌طوری که آن مشرکان خطاب به ایشان گفتند: « إِنَّا نَرَاکَ مِنَ الْمُحْسِنِینَ» یعنی یوسف هم خودش خوب است و هم به دیگران خوبی می‌کند.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه جلسه فرمود: حضرت امام خمینی(ره) اخلاق را مهم‌تر از توحید می‌داند زیرا ابلیس توحید داشت و می‌گفت: «أَنْظِرْنِی إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ» یعنی هم به معاد اعتقاد داشت و هم شش‌هزار سال عبادت کرده بود اما صاحب رذیله اخلاقی بود و می¬گفت: «قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ» یعنی من برتری بر آدم دارم. این برتری، گرفتاری و استکبار است و برهمین اساس، گاهی مباحث علوم انسانی و تجربی هم اگر همراه اخلاق نباشد، تولید دانش او هم ممکن است در راستای اهداف استکبار باشد ولذا این تولید علم نیست بلکه شبه علم است.
ایشان در ادامه افزودند: اخلاق و معنویت، اساس و زیرساخت است و به همین جهت گاهی با یک حرکت و گفتارناشایسته، شخص در جند ابلیس قرار می‌گیرد. بر همین اساس امام راحل(ره) می‌فرماید: چهل سال شخص در صف اول نماز جماعت است و ابلیس به او که نمی‌گوید دروغ بگو! اما با یک حرکت حساب‌شده مثل گرفتن جای نماز او در صف توسط دیگری، تمام اعمالش حبط و سقوط می‌کند. ولذا گاهی رذایل اخلاقی به سقوط جامعه کشیده می‌شود. اگر در حوزه اخلاق ضعیف باشیم نه تنها مشکلات جهان را نمی‌توانیم حل کنیم، بلکه مشکلات جامعه خود را هم نمی‌توانیم حل کنیم. جامعه اگر دچار مشکل اخلاقی شود، دنبال طمع و حرص خواهد بود.
حجت الاسلام والمسلمین استاد لک‌زایی در این جلسه که به مناسبت انتصاب رئیس جدید پژوهشکده اخلاق و معنویت برگزار شد فرمودند: کار پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه را کاری سخت اما مهم دانستند و گفتند: اگر فقه بخواهد در جامعه اجرا شود، وقتی با نشاط اجرا می‌شود که زیرساخت اخلاقی درست شود. اصل توحید، توحید عملی است که اخلاق است و توحید عملی باید به جایی برسد که شخص بداند که «لا مؤثر فی الوجود إلا الله» و لذا خداوند متعال به حضرت موسی(ع) سه بار خطاب می‌کند که به سمت فرعون برود و شرایط او را هم می‌پذیرد و در مرتبه سوم می‌فرماید: بیایید و نترسید! من آن‌جا هستم «قَالَ لَا تَخَافَا إِنَّنِی مَعَکُمَا أَسْمَعُ وَأَرَى». بعد می‌فرماید: با فرعون با قول لین صحبت کن و با زبان نرم او را دعوت به خوبی کن!
ایشان در اهمیت اخلاق فرمودند: اگر امر دایر شد بین انجام یک کار با بداخلاقی یا عدم انجام آن، بهتر بلکه درست آن است که آن کار، انجام نشود. حضرت یوسف در جریان خشکسالی مصر، به¬گونه¬ای برنامه چندین ساله اقتصادی خود را همراه با اخلاق اجرا کرد که حتی مناطق خارج از مصر را هم از بحران نجات داد و جامعه را هم از سقوط نجات داد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه باید مشق اخلاق را اجرا کند و حلقات جوانان را در مباحث اخلاقی و تربیت نیروی انسانی تامین کند. پژوهشکده باید محل صادرات نیروهای اخلاقی شود و افراد اخلاق¬مدار و هوشمند تربیت کند و اخلاق را از سطح فرد به گروه و جمع و سازمان و جامعه منتقل کند، آن هم اخلاق معنوی اسلامی نه دیگر اخلاق‌ها خصوصاً اخلاق منفعت‌محوری که در جامعه امروز مطرح است ولذا همه مدیران برای تحقق این مسیر دشوار، به پژوهشکده کمک نمایند و هم‌چنین پژوهشکده در مباحث اخلاقی به دیگر پژوهشکده‌ها هم کمک نماید. پژوهشکده‌های دیگر پژوهشگاه باید در مباحث کلان خود، اخلاق را محور قرار دهند تا تمدن اسلامی که تمدن اخلاقی است محقق شود. بنابراین پژوهشکده باید راهبرد اخلاقی را به دیگر پژوهشکده‌ها بدهد. در مباحث روان‌شناسی هم می‌توان به عمق‌بخشیدن به مباحث کمک کرد.