به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، فرهنگ بسیجی و تفکر بسیجی بن‌مایه اصلی تفکر انقلابی و نقطه مقابل تفکر غیرانقلابی در نظام است. فرهنگ بسیجی، فرهنگ عشق به همه خوبی‌ها، خدمت عاشقانه و بی‌منت به بندگان خدا و اوج قله ایثار است، انسان‌های تراز جامعه مهدوی، فارغ‌التحصیلان دانشگاه بسیج و تربیت‌شدگان فرهنگ و تفکر بسیجی هستند و شهید سلیمانی در اوج قله فرهنگ بسیجی قرار دارد که خود را فقط سرباز نظام مقدس جمهوری اسلامی و سرباز ولایت می‌دانست.
بسیج بستر کشف و شناسایی استعداد‌ها و محل رشد و پرورش آن‌هاست. بسیج ولایت‌پذیر و دارای سبک زندگی منتظرانه است. بسیج محل رشد و اعتلای مهدی‌باوری است؛ بسیج دانشگاه تربیت انسان‌های مؤمن و آراسته به چهار ویژگی ممتاز عقیده‌محوری، تکلیف‌محوری، دین‌محوری و عزت‌محوری است. بسیج تمرین انسان کامل در تمدن نوین اسلامی و در یک کلمه بسیج ماهیت و هویت انقلاب اسلامی و تصویری روشن از یاران حضرت ولی عصر(عج) است.
بسیج کارخانه انسان‌سازی است، بسیج یک فرهنگ است، یک تفکر است. فرهنگ و تفکر بسیجی پشتوانه اصلی و منبع معنوی قدرت جمهوری اسلامی ایران است که ضمن حفظ و ارتقای امنیت، به تولید انسان تراز پرداخته و ایران اسلامی با حضور بسیجیان در هر زمان و در هر مکان و در هر موضوعی بر مشکلات و معضلات غلبه یافته و نقاط ضعف را به قوت و تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کرده است و به حق باید گفت یکی از مهمترین علل همه خطا‌های محاسباتی دشمنان جمهوری اسلامی ایران، جهل آنان نسبت به فرهنگ و تفکر بسیجی است.
بسیج تنها مجموعه فراگیری است که از همه اقشار مختلف از زن و مرد و پیر و جوان، با گرایش‌ها و سلایق مختلف در آن گرد آمده و این تنوع و تکثر در عین وحدت در ذیل عنوان بسیج، رمز همگرایی و انسجام ملی و وحدت اسلامی است.
اگر امروز دشمنان کینه‌توز اسلام و ایران، در این جنگ ترکیبی جهانی بیش از هر نقطه‌ای از کشور، ولایت فقیه، سپاه و بسیج را آماج حملات وحشیانه و ناجوانمردانه خود می‌کنند به آن دلیل است که تمامی توطئه و فتنه‌های دنباله دشمن در داخل توسط فرهنگ متعالی بسیج و بصیرت بسیجی خنثی شده و بر بستر فشارها، تهدید‌ها و تحریم‌های ظالمانه دشمن نردبانی از فرصت‌ها را خلق کرده و بر سرعت قطار انقلاب به سمت قله‌های معرفت و پیشرفت ساخته‌اند.
این یک حقیقت انکار‌ناپذیر است که اگر طالب تشکیل دولت تراز انقلاب هستیم، اگر طالب پیشرفت و تعالی ملت و نظام هستیم، اگر طالب خنثی شدن تحریم‌ها و فشار‌های دشمن هستیم و اگر طالب دفع و رفع مفاسد سیاسی، اقتصادی و جبران سوءمدیریت‌ها، ناکارآمدی‌ها و رفع فقر، تبعیض و تورم هستیم تنها یک نسخه حیات‌بخش و تضمین شده دارد و آن احیا و ارتقای تفکر و فرهنگ بسیجی و مهندسی تولید انسان تراز در مکتب بسیج است.
سبک زندگی بسیجی در تراز انقلاب اسلامی
در طول تاریخ حیات انبیای الهی چیزی شبیه فرهنگ بسیجی ولی با واژه قرآنی «رِبِّیُّون» وجود داشته، انسان‌های مؤمن و انقلابی که در رکاب انبیای الهی با داشتن ارتباط قوی و راسخ به خدای منان و اخلاص کامل، در میدان کارزار علیه باطل حضور داشته‌اند. «وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکانُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرینَ وَ ما کانَ قَوْلَهُمْ إِلاَّ أَنْ قالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فی أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرینَ؛ چه بسیار پیامبرانى که مردان الهى فراوانى به همراه آنان جنگ کردند، آنها هیچ‌گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مىرسید، سست و ناتوان نشدند و تن به تسلیم ندادند؛ و خداوند استقامتکنندگان را دوست دارد. سخن‌شان تنها این بود که: پروردگارا گناهان ما را ببخش و از تندروی‌هاى ما در کارها، چشم‌پوشى کن، قدم‌هاى ما را استوار بدار و ما را بر جمعیت کافران، پیروز گردان.»
بسیج و تفکر بسیجی یکی از موضوعات بسیار مهم و باارزشی است که در بستر انقلاب اسلامی شکل گرفت. از ابتدای انقلاب این تفکر و رویکرد زمینه برکات و آثار فراوانی در جامعه نوپای انقلاب اسلامی بود. در این نوشتار سعی شده است در جهت اغنای این فرهنگ انقلابی به برخی از ویژگی‌های مهم و ارزشمند سبک زندگی بسیجی در تراز انقلاب اسلامی اشاره می‌شود.
اخلاص و کار برای خدا
اولین و مهمترین ویژگی و شاخص سبک زندگی بسیجی، خالص کردن کار و فعالیت اجتماعی، علمی، اقتصاد و نظامی خود برای خدای متعال است. فرهنگ بسیجی به انسان می‌آموزد کارها را باید فقط برای خدا خالص کرد، از این‌رو کار برای جاه و مقام دنیوی و نفوذ در قلب‌های همنوعان در نظام و پاذل فکری یک بسیجی نمونه جایگاهی ندارد. «قُلْ إِنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ؛ بگو: نماز و تمام عبادات من، و زندگى و مرگ من، همه براى خداوند پروردگار جهانیان است.»
زیباترین حرکت بسیجیان، داشتن رنگ خدایی در کارهاست. برای همین است که امام بسیجیان، خمینی کبیر(ره) فرموده‌اند: «بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفههای آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می‌دهد. بسيج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهيدان گمنامی است که پيروانش بر گلدسته‌های رفيع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده‌اند. بسيج ميقات پابرهنگان و معراج انديشه پاک اسلامی است که تربيتيافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بینشانی گرفتهاند. بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکیل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا کرده‌اند. من همواره به خلوص و صفای بسیجیان غبطه میخورم و از خدا میخواهم تا با بسیجیانم محشور گرداند، چراکه در این دنیا افتخارم اين است که خود بسيجی‌ام.»
ولایت‌مداری و اطاعت‌پذیری از حق
از جمله شاخص‌های ممتاز سبک زندگی یک بسیجی، ولایت‌مداری، اطاعت‌پذیری و سرسپردن به عبودیت و بندگی حق‌تعالی، خسته و ملول نشدن از فرمان بری حق‌تعالی است. خصوصیت مهمی که افراد بسیجی را از سایر انسان‌ها متمایز می‌کنند، بسیجی که در خود روحیه انقیاد در برابر اوامر الهی و جانشینان او در عصر حاضر یعنی ولی فقیه را تقویت نکرده است، به‌راستی بویی از فرهنگ بسیج و بسیجی نبرده است، چراکه این شاخص موضوعی است که براساس فرهنگ قرآن و اهل بیت(ع) ذره‌ای نمی‌توان از آن عقب‌نشینی کرد. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید، اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو‌الأمر [اوصیاى پیامبر] را.»
یک بسیجی انقلابی به‌خوبی می‌داند در عصر غیبت باید ولایت فقیهی که زعامت و رهبری جامعه اسلامی را بر عهده گرفته را به جان و دل پذیرا باشد و در حفظ نظام اسلامی از او حمایت کند. « فَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَ الْفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفْسِهِ حَافِظاً لِدِینِهِ مُخَالِفاً عَلَى هَوَاهُ مُطِیعاً لِأَمْرِ مَوْلَاهُ فَلِلْعَوَامِّ أَنْ یُقَلِّدُوهُ وَ ذَلِکَ لَا یَکُونُ إِلَّا بَعْضَ فُقَهَاءِ الشِّیعَةِ لَا جَمِیعَهُم؛ پس هر فقیهى که مراقب نفسش بوده و حافظ دین خود است و با نفس خود مخالف است و مطیع امر مولى مى باشد، بر عوام است که از چنین فقیهى تقلید کنند، و این شرایط تنها مشمول برخى از فقهاى شیعى مىگردد نه تمام‌شان.»
شهادت‌طلبی
شهادت‌طلبی با وجود بسیجیان عجین شده است و بسیجی شهادت را می‌شناسد و به آن عشق می‌ورزد. سبک زندگی یک بسیجی با روحیه شهادت‌طلبی عجین شده است، حب به شهادت را بسیج از مولای خود علی(ع) آموخته است که فرموده است: «من دوستدار شهادت هستم»؛ نام بسیج در فرهنگ انقلاب اسلامی با ایثار و شهادت نقش بسته است زیرا ارزش‌هایی که فرهنگ اسلام و مبنای دینی برای شهادت قائل است بسیجی را شیفته شهادت کرده است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: «بالای هر نیکی، کار نیک دیگری است تا اینکه مرد در راه خدا کشته شود. وقتی در راه خدای عزوجل کشته شد بالای آن کار نیکی وجود ندارد.» اگر امروز شاهد ثمرات کم‌نظیر انقلاب اسلامی در عرصه‌های گوناگون داخلی و بین‌المللی هستیم همه این برکات از آثار روحیه شهادت‌طلبی مردان و زنان بسیجی کشور عزیزمان است و اگر به دنبال حفظ این ارزش‌ها و نعمت‌های الهی هستیم باید روحیه شهادت‌طلبی را در نسل جدید نهادینه کنیم.
مقاومت و شجاعت
مقاوم و نترس بودن در بحران‌های اجتماعی و بین‌المللی و خستگی‌ناپذیری در کار جهادی و حضور در میدان و همچنین صبر انقلابی در مسیر رسیدن به آرمان‌های دینی از جمله خصوصیات طلایی سبک زندگی بسیجی انقلابی است. خدای متعال در قرآن کریم در توصیف راست قامتانی که به حمایت از انبیای الهی ایستادگی کردند این چنین می‌فرماید: «فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکانُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرینَ؛ آنها هیچ‌گاه در برابر آنچه در راه خدا به آنان مىرسید، سست و ناتوان نشدند و تن به تسلیم ندادند و خداوند استقامتکنندگان را دوست دارد.»
یک بسیجی نمونه در زمان کنونی نیز به همین صورت رفتار می‌کند، در جنگ تمام‌عیاری که امپراتوری‌های مستکبر، ایران اسلامی را در محاصره ناجوانمردانه خود قرار داده‌اند، سست نمی‌شوند، ضعیف نمی‌شوند و نمی‌هراسند. بلکه در مقابل این هجمه ناجوانمردانه صبر انقلابی دارند. این خصوصیات قرآنی در صورتی محقق می‌شود که ایمان به خداوند متعال در سرزمین وجودی یک بسیجی به‌خوبی تقویت شده باشد، آن‌گاه است که مورد این چنین خطاب قرآنی قرار می‌گیرد: «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ؛ و سست نشوید و غمگین نگردید و شما برترید اگر ایمان داشته باشید.»
اگرچه شجاعت یک صفت اخلاقی است ولی مهمترین نماد اخلاقی و رفتاری یک فرد در زندگی اجتماعی است. فرد شجاع کسی است که دارای هویت دفاعی است و در راه حفظ ارزش‌ها جرئت برخورد با عوامل دشمن را دارد. اگر شجاعت به‌عنوان یک فرهنگ عمومی در جامعه ما وجود داشته باشد و همه آحاد مردم صلابت و شهامت در راه دفاع از اسلام و ارزش‌های دینی را داشته باشند، بدون شک کیان اسلامی از هر خطری مصون خواهد بود. حضور مقتدرانه در دفاع مقدس و خلق حماسه‌های پرشور بسیجیان در صحنه‌های نبرد نشانه‌های عینی از شجاعت بسیجیان در صحنه‌های دفاع است که از مهمترین شاخصه‌های سبک زندگی نیروهای بسیجی نیز است. امروز اگر استکبار جهانی در مقابل نیروی مبارز حزب‌الله و حماس و انصارالله یمن به زانو درآمده به‌دلیل روحیه مقاومت و شجاعت آن مجاهدان است. با اینکه در این مسیر مبارزه تاکنون هزاران شهید و جانباز تقدیم را خدا کردند، اما دست از مبارزه برنداشتند و کوچک‌ترین سستی به خود راه ندادند.
تواضع و فروتنی
فروتنی و شکستن نفس از مهمترین فضایل انسانی است که سبک زندگی نیروهای بسیجی موصوف به چنین اخلاقی است. بسیج علاوه بر اینکه در مقابل خدا خاشع و فروتن است در برابر مردم متواضع است. قرآن کریم ویژگی مؤمنان و مردان خدا را چنین بیان می‌کند: «بندگان شایسته خدا کسانی هستند که با آرامش راه می‌روند و آن‌گاه که از نادانان حرف نامربوط می‌شنوند، نادیده می‌گیرند و اظهار محبت می‌کنند.»
غیرت دینی
غیرت و جوانمردی از ویژگی‌های سبک زندگی هر بسیجی است. به‌طور کلی منظور غیرت دینی، این است که نیروهای بسیجی نسبت به مسائل اخلاقی و دینی جامعه و ترویج احکام و معارف الهی حساسیت داشته باشند. اگر موضوعاتی در جامعه رخ داد که با احکام اسلامی و الهی مطابق نبود، در برابر آن، عکس‌العمل نشان داده شود. موضوع غیرت، در سیره معصومین(ع) و بزرگان دین به وضوح مطرح است. اگر بخواهیم نماد کلی و عینی غیرت دینی را در عصر حاضر از بزرگان دین مطرح کنیم، موضع‌گیری شجاعانه حضرت امام(ره) در تألیف کتاب آیات شیطانی توسط سلمان رشدی است که فتوای تاریخی قتل سلمان رشدی را صادر فرموده‌اند. بنابراین، بسیجی هرگز در مقابل ناهنجاری‌های جامعه بی‌تفاوت نخواهد بود. در مقابل زشتی‌ها و ناپاکی‌های اخلاقی و اجتماعی اهل تسامح و تساهل نخواهد بود و در مقابل اصول و ارزش‌های انقلاب غیرت‌ورزی دارد.
حسن خلق
اخلاق نیکو یکی از صفات پسندیده در اسلام و از شیوه‌های مطلوب جاذبه دینی و فضایل انسانی است. در میان آداب اخلاقی و سنت‌های اجتماعی، حسن برخورد با مردم در اخلاق اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و برای نیروهای بسیجی که با مردم ارتباط دارند این موضوع حائز توجه است. مهمترین مؤلفه جاذبه مردم به تشکیلات بسیج برخورداری نیروهای بسیجی به این صفت پسندیده است که به‌عنوان یک رفتار مطلوب در سبک زندگی بسیجی رایج است. در اهمیت حسن اخلاق همین بس که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرموده است: «برترین شما نیکوکارترین شما از نظر اخلاق است. آنان که خود را آماده خدمت کرده و با دیگران با الفت و مهربانی زندگی می‌کنند.»
اصلاح خود پیش از اصلاح دیگران
یک بسیجی نمونه هر چند در مسیر فعالیت‌های فرهنگی و جهادی به دنبال اصلاح مفاسد مختلف اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه است، ولی این مهم در صورتی برای جامعه بسیجی و نخبه کشور فراهم می‌شود که پیش از اصلاح دیگران در جهت اصلاح خود قدم برداشته باشند، برای نمونه وقتی سخن از وظیفه تربیت اخلاقی متربی می‌شود، و یا اینکه وقتی سخن از جهاد اقتصادی و حرکت در مسیر سازندگی و پیشرفت در جامعه می‌شود، یک بسیجی در این خصوص می‌بایست پیش از هر چیز خود عامل و مؤمن به گفته خود باشد.
مقام معظم رهبری در خصوص این ویژگی از سبک زندگی جامعه بسیجی می‌فرماید: «از خود شروع کردن هم که دستور اسلام به ما است؛ ما در همه سطوح باید اول از خودمان شروع کنیم، از خودمان باید شروع کنیم این را باید در بسیج جا بیندازیم.» پیشگام بودن در اصلاح خود موضوع بسیار مهمی است که در آیات و روایات برآن سفارش فراوان شده است، برای نمونه در عبارت زیبایی از کتاب شریف نهج‌البلاغه آمده است: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً [فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ] فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم؛ آن که خود را در مرتبه پیشوایى قرار مى‌دهد باید پیش از مؤدب کردن مردم به مؤدب کردن خود اقدام کند و پیش از آنکه دیگران را به گفتار ادب کند، باید کردارش را مؤدب به آداب کند و آن که خود را بیاموزد و ادب نمایکند به تعظیم سزاوارتر است از کسى که فقط دیگران را بیاموزد و تأدیب کند.»
دشمن‌شناسی و بصیرت
تعمق و تدبر و بصیرت در دین چراغ راهنمای انسان‌هاست؛ بصیرت در صراط مستقیم همانند قطب نمایی است كه جامعه اسلامی را به سمت اهداف بلند و متعالی آن هدایت می‌كند و در طوفان حوادث روزگار مانع سقوط، انحراف و انحطاط می‌شود. در میدان عظیم تضارب افكار و اندیشه‌ها و تنازع بقا و مكتب‌ها و اسم‌های گوناگون و جنگ‌های عظیم تبلیغاتی و رسانه‌ای و فرهنگی و دیدگاه‌ها و نظرات گوناگون مذاهب و مكاتب اسلامی و غیراسلامی، آنچه پس از معرفت، راهنما و روشنگر است تشخیص درست و بصیرت لازم در راه است.
از جمله مهمترین شاخص‌ها و ابزار موفقیت در مسیر فرهنگ جهادی و سبک زندگی بسیجی، برخورداری از عنصر بصیرت و دشمن‌شناسی است، اگر یک بسیجی از بصیرت کافی برخوردار نباشد، علاوه بر اینکه راه دستیابی به موفقیت را نخواهد شناخت، دوست را به‌عنوان دشمنی تلقی کرده و با او نه از در دوستی بلکه با شیوه دشمنی برخورد خواهد کرد، علاوه بر این افراد فاقد بصیرت و آگاهی، فاقد هرگونه هوش مدیریت استراتژیک و راهبردی هستند، از این‌رو در انتخاب‌های مهم زندگی مسیرهای غلط را انتخاب می‌کنند.
خداوند متعال در قرآن کریم شخصیت‌های ممتاز قرآنی را با خصوصیت بصیرت و آگاهی معرفی می‌فرماید: «قُلْ هذِهِ سَبیلی أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصیرَهٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ؛ بگو: این راه من است من و پیروانم، و با بصیرت کامل، همه مردم را به‌سوى خدا دعوت مىکنیم، منزه است خدا و من از مشرکان نیستم.»
مقام معظم رهبری در تبیین و ضرورت عنصر بصیرت در یکی از بیانات خود این چنین می‌فرماید: «یکی از مسائل مهم، مسئله بصیرت است، من به شما عرض می‌کنم بصیرت در این دوران و در همه دوران‌ها به معنای این است که شما خطر درگیری با دشمن را تشخیص دهید؛ کجا باید با دشمن درگیر شوید، بعضی‌ها نقطه درگیری را اشتباه می‌کنند، خمپاره و توپخانه را آتش می‌کنند به سمتی که آنجا دشمن نیست، آنجا دوست است، بعضی افراد رقیب انتخاباتی خود را شیطان اکبر به حساب می‌آورند این در حالی است که شیطان کبیر آمریکا و صهیونیسم است.»
در عصری که امپراتوری‌های اشاعه فحشا در جهان به دنبال سکولار کردن جوامع اسلامی بوده و سعی دارند با جذاب‌سازی سناریوی‌های شیطانی خود مردم را از دین‌داری دور کنند، یک بسیجی نمونه باید به‌خوبی احساس مسئولیت و وظیفه کرده و در برخورد با مردم با حفظ اخلاص و اخلاق شخصیت بسیجی موفق و انقلابی را به مردم نشان دهد شخصیتی که از هرگونه تحجر و خشک مغزی به دور بوده و با رویکرد اخلاق‌مدارانه خود به دنبال جذب حداکثری جوانان به محافل مذهبی و دینی است، تا اینکه از افتادن در دام حربه‌های شیطانی در امان باشند. مقام معظم رهبری در خصوص این شاخص موفقیت می‌فرماید: «بسیج عمیقاً متدین و متعبد است، اما متحجر نیست، خرافی نیست. بسیج با بصیرت است، اما از خود راضی نیست، بسیج اهل جذب حداکثری است، گفته ایم جذب حداکثری اما اهل تسامح در اصول نیست.»
در خاتمه بهترین درود و سلام را تقدیم می‌کنیم به ارواح پاک تمام بسیجیانی که با نثار خون خویش زمینه رشد و تعای ما را فراهم کردند. امیدواریم خداوند به همه ما توفیق آن دهد تا با الگوگیری از سبک زندگی اهل بیت(ع) و هم بسیجیان مخلص بتوانیم زمینه دستیابی به سعادت دنیا و آخرت را فراهم کنیم.