به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کریم مهری، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه ارومیه، در هم‌اندیشی علمی «چیستی اربعین و کارکردهای فرهنگی اجتماعی»که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت:اربعین دریچه‌ای است که می‌توان از آن نگاهی به عمیق‌ترین ساحت‌های فرهنگی خودمان بیندازیم. اربعین بدون آنکه درتحولات دنیای مدرن دچار تغییر ماهیت و هویت شود، به حیات خودش ادامه داده و می‌دهد و می‌توان گفت اربعین بادگرگونی شیوه‌های زندگی، تکنولوژیکی و رسانه‌ها و قوانین بدون از دست دادن هویت تحول می‌یابد.
وی افزود: سنت‌های اربعین واجد ایده‌هایی است که گروه‌ها از آن الهام گرفته و از طریق آن هدایت می‌شوند. از طریق اربعین پلی بین گذشته و حال با تکیه بر شخصیت و مظلومیت امام حسین(ع) زده می‌شود و قابل رقابت با فرهنگ مدرنیته جهانی و غربی مصرف‌گرایی است، اربعین سبب از بین رفتن کارکردهای فرهنگ مدرنیته می‌شود زیرا فرهنگ مدرن، گسسته است ولی اربعین کاملا منسجم و شفاف است.
مهری بیان کرد: بعد سیاسی اربعین بعد از انقلاب اسلامی بسیار پررنگ‌تر شده است یعنی یک حادثه جهانی سیاسی محسوب می‌شود که همه آزادگان جهان را برای ایجاد تمدنی نوین دعوت می‌کند. ما برای اینکه تقلیدکننده غرب نباشیم و خودمان مستقلا تولیدکننده اقتصادی باشیم، باید تولیدکننده فکری و فرهنگی باشیم و از جهت اندیشه و خودآگاهی به سنت‌های فکری خودمان برگردیم. سنت‌هایی که درک بین‌الاذهانی زیادی در مورد آن وجود دارد.
وی اضافه کرد: برای شناخت دقیق کارکردهای اربعین باید نگاهی به جامعه تک‌ساحتی دنیای مدرن بیندازیم زیرا دنیای مدرن با همه پیشرفت‌های مادی، تک‌ساحتی است و عواطف و بعد معنوی انسان‌ها را نادیده می‌گیرد، خودکامگی و فردگرایی بر بشر حاکم شده، انسان را دچار حیرت و سرگردانی کرده و بشر گرفتار عقل خودبنیاد و معاش‌اندیش شده است.
استادیار دانشگاه ارومیه تصریح کرد: مهم‌ترین بیماری دوران ما بعد از اقتصاد بیمار، هرج و مرج و آنارشیسم در معیارهای مورد احترام و ضوابط و قوانین است و به تعبیری هرج و مرج در ارزش‌ها و پریشانی رابطه‌ها. در چنین آشفتگی روابط انسانی، اربعین کارکردهایی چون هویت‌بخشی و انسجام‌بخشی دارد؛ در پیاده‌روی اربعین، شاهد بالابودن تعدد و تنوع هویت‌ها و چگالی در روابط اجتماعی شاهد هستیم و تقویت این نوع رابطه‌ها باعث ارتقای کیفیت زندگی می‌شود.
وی افزود: در حوزه روابط گفتمانی اخلاقی هم شاهد تقویت روابط عاطفی احساسی شرکت‌کنندگان در راهپیمایی و افزایش تعلق افراد به خانواده و دوستان هستیم، همچنین باعث افزایش عزت و احترام بین شرکت‌کنندگان می‌شود و افزایش کمک دوجانبه و تعهد مشترک هم از دیگر فواید آن است.
وی تأکید کرد: اینها در جهانی رخ می‌دهد که گرفتار اقتصاد بیمار بوده و عمده روابط انسانی مبتنی بر پول است و به پول منتهی می‌شود. همه جهان جز معدودی، دنیاپرست شده و بر آستانه قبله پول سرسپرده‌اند و در چنین وضعیتی میلیون‌ها نفر در یکجا جمع شده و روابط آن فراتر از پول تعریف شده و حتی پول را در خدمت کمک به یکدیگر به کار می‌برند.
نظم فرهنگی اجتماعی اربعین
مهری تصریح کرد: افزایش سطح همکاری زائران اربعین، افزایش مشارکت مدنی، افزایش روابط حمایتی اجتماعی و نوع‌دوستی هم از دیگر آثار پیاده‌روی اربعین است. راهپیمایی اربعین، متکی به نظم فرهنگی اجتماعی است، گرچه در این راهپیمایی و کنش متقابل زائران، پول و اِعمال قواعد و قوانین و دیپلماسی اربعین و تعهد و احساس مسئولیت در سطح خرد، میانی و کلان هم وجود دارد.
مهری بیان کرد: چند نوع اقتدار نرم شامل فلسفی، اخلاقی، ایدئولوژیکش و علمی در اربعین دیده می‌شود؛ در اقتدار اخلاقی شاهد اعتماد اجتماعی زیاد، روابط دوستانه و ایثارگرانه و ... هستیم.
وی افزود: یکسری پدیده‌های الهیاتی صرفا انتزاعی هستند و نمیتوانند انضمام اجتماعی داشته باشند و از سوی دیگر برخی پدیده‌ها مانند اربعین، واقعیت اجتماعی هستند و توانسته پیوند بین بعد الهیاتی و اجتماعی ایجاد کند.
