حجت‌الاسلام بهمنی:
گستره نظام سلامت قرآنی از تولد تا ابدیت است / سلامت اخروی؛ مقوله مغفول در نظام سلامت کشور
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با تأکید بر افزودن بعد سلامت اخروی به نظام سلامت کشور، گفت: نظام سلامت کنونی متولی سلامت تولد تا مرگ انسان است و کاری به بعد از مرگ ندارد، اما قرآن بر گستره حیات ابدی انسان تا قیامت و با تأکید بر آخرت، اشاره دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ) به نقل از خبرگزاری ایکنا حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، ۱۰ دی‌ماه در چهارمین نشست علمی «مرجعیت علمی قرآن»، با بیان اینکه ایده‌پردازی کار همگانی است، گفت: عموم نمی‌توانند وارد فرضیه‌سازی با رویکرد تخصصی شوند و نظریه‌پردازی هم از فرضیه‌سازی سخت‌تر و بسیار دشوارتر است و نظریه‌پردازی در بحث مرجعیت علمی قرآن از نظریه‌پردازی‌های دیگر سخت‌تر و جامع و چند لایه است؛ این نظریه‌پردازی نیازمند علاقه، توانمندی و حلم فراوان است و کسی با دو سه سال و ۵ سال به جایی نمی‌رسد.
وی با بیان اینکه رویکرد بنده در این بحث، سلامت است، افزود: نظریه سلامت پزشکی، بیولوژیک و ... نیست، بلکه درباره یک کنش انسانی است و می‌تواند بر مجموعه نظام سلامت کشور مؤثر باشد؛ در کشور ما بخش زیادی از این بحث نادیده گرفته شده است؛ یکی از بستگان بنده در سال ۱۳۹۶ در شیراز بستری شد و پزشکان گفتند که چند ساعت دیگر ایشان از دنیا می‌رود، اسلام برای این ساعات احتضار دستوراتی دارد، اما کادر درمان، اطرافیان او را از بیمارستان بیرون کردند و او تنها جان باخت؛ این نشان می‌دهد بخش آداب اسلامی و بخش انسانی تعامل با بیمار و کادر درمان متروک است.
بهمنی با بیان اینکه علوم انسانی در همه عرصه‌ها از جمله در محیط پزشکی متروک است، تصریح کرد: مبنای ما برای اینکه سراغ قرآن می‌رویم تا نظریات جهانشمول را برای حیات دنیا و آخرت انتخاب کنیم، رابطه الف و ب است، چون خالق الف و ب، خداوند است؛ کسی که باور ندارد، به خودش مربوط است، اما ما که باور داریم، نه تعارف می‌کنیم و نه خجالت می‌کشیم.
وی با بیان اینکه در شیراز، گروهی در حال تألیف کتابی در زمینه دانش قرآن‌بنیان هستند و از بنده خواستند همراهی کنم، اما اشتغالاتم اجازه نمی‌داد، به مراحل ۱۱ گانه نظریه‌پردازی اشاره و اظهار کرد: برخی از مراحل شامل کشف مفاهیم بنیادین، استخراج مفاهیم زیرشمول و کاربرد نظریه است؛ این مراحل الزام فرایندی هم نیست و می‌توان کار را پراکنده هم انجام داد و الزاماً هم مطابق با واقع نیست، اما عوامل فرایندی در این ۱۱ مؤلفه، جمع‌آوری شده است.
تفاوت نظام سلامت فعلی با نظام سلامت قرآنی
بهمنی اضافه کرد: در نظریه‌پردازی، شناخت مسائل کلان جهانشمول و گزینه مسئله راهبردی لازم است؛ مثلاً در حوزه سلامت، برخی بحران‌ها مانند قلب و عروق، افسردگی، پرخاشگری و همه‌گیری که الان گرفتار آن هستیم، جهانی است. نظام سلامت کنونی متولی سلامت تولد تا مرگ انسان است و کاری به بعد از مرگ ندارد، اما قرآن بر گستره حیات ابدی انسان تا قیامت و با تأکید بر آخرت، اشاره دارد؛ لذا دنیا اگر صد سال و ۲۰۰ سال است، آخرت، ابدیت است.
این پژوهشگر قرآنی با بیان اینکه گستره سلامت در داده‌های قرآنی از تولد تا قیامت با تأکید بر سلامت آخرت است؛ اظهار کرد: مدیریت سلامت در همه نظام‌های موجود و در ایران متولی تولد تا مرگ هستند و اساساً سلامت را جسمی می‌دانند و مسئولان بهداشت کشور خود را بدهکار آخرت نمی‌دانند. اومانیسم در دوره ما و نارسایی حوزه سلامت سبب غفلت از گستره قرآن برای نظام سلامت شده است؛ امروز مسئولان کشور سلامت را در چهار حوزه جسم، روح، اجتماعی و اخیراً معنوی تعریف کرده‌اند، البته این معنویت چون تابع نگاه جهانی است، معنویت آخرتی نیست.
انقلاب اجتماعی در سایه توجه به نظام سلامت قرآنی
بهمنی با بیان اینکه هدف ما از این بحث، رسیدن به نظریه سلامت است، اظهار کرد: از نظر بنده، مفهوم بنیادین در نظریه سلامت، ابدیت زندگی است؛ لذا گستره سلامت، زندگی از تولد تا مرگ و بلکه تا قیامت و بعد از قیامت است؛ اگر اثبات شود خدا گستره سلامت را ابدی می‌داند و این مسئولیت بر دوش آحاد مسئولان و مسلمین است که تمدن و جامعه خود را بر این اساس پی بریزند، احتمالاً انقلابی در بینش‌ها و کنش‌ها به صورت ساخت‌یافته اجتماعی و تمدنی رخ خواهد داد، قلب سلیم و تقوا و ایمان و ... هم مقدمات این نگرش هستند.
وی با اشاره به مرحله استنطاق از قرآن و چالش‌های این مرحله، افزود: استنطاق نیازمند علوم اجتهادی است که عمدتاً دوستان دانشگاهی در آن ضعف دارند و اگر بخواهند در علوم اجتهادی تخصص بیابند، ده هزار ساعت مطالعه و کار علمی نیاز دارند؛ پیشنهاد بنده برای این مرحله، آن است که مدل شناسایی و استخراج داده‌ها را باید بشناسیم و با استقراء تام اجرا کنیم و بعد مدل ساخت داده‌ها را بسازیم. مثلاً اگر داده‌های قرآن در مورد قدرت نرم را شناختیم، مرحله بعد تحلیل این مدلولات است، سپس باید به این مدلولات ساختار ببخشیم تا معنادار شوند.
بهمنی با اشاره به آیه «أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ يَسْتَمِعُونَ فِيهِ فَلْيَأْتِ مُسْتَمِعُهُمْ بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ»، اظهار کرد: به ظاهر در قرآن چیزی درباره مسائل روز مانند ماهواره نمی‌توان یافت، اما برخی به این آیه استناد می‌کنند، ظاهر این است که عرب، نردبان را برای شنود و با واژه «فیه» به کار نمی‌برد، اما قرآن نردبان را ظرف شنود قرار داده و کارکرد ماهواره‌ها هم شنود است؛ این نوع فهم از متن قرآن ذوق و تسلط زیادی لازم دارد که به راحتی به دست نمی‌آید.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در دوره حضرت یحیی(ع) و مسیح(ع)، پزشکی علم پیشرفته آن دوره است، لذا معجزه مسیح، شفای بیماران است؛ خداوند در داستان یحیی و عیسی(ع) براساس آیه ۱۵ سوره مریم «وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا»، سه سلام برای آنها آورده و سلامت را برای روز برانگیخته شدن مطرح کرده است؛ این مسئله در نظام سلامت ما مغفول است. اینجا سؤال وجود دارد که سلام با این گستره، چرا برای این دو نبی که پزشکی در اوج بوده، آمده است.
بهمنی با بیان اینکه ما سلامت در جسم و دنیا را مفروض گرفته‌ایم و اگر سخن از آخرت است، به معنای طرد و نفی دنیا و جسم نیست، افزود: در آیه ۵۶ سوره یونس «هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» حیات رجعتی به سوی خدا را متذکر شده است، یا در تعبیر وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ؛ در اینجا تناسب موعظه با قلب و ریه مطرح نیست، بلکه بیانگر سلامت از جنس دیگری است؛ یا درباره آیه ۸۲ نساء «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا» برخی ممکن است بگویند که این آیات اگر خوانده شود، مثلاً درددندان یا دردهای دیگر درمان می‌شود، اما قدر متیقن مراد از آن، شفای نفس مؤمنان است.
لزوم توجه به سلامت بعد از مرگ در تمدن‌سازی اسلامی
وی ادامه داد: در قرآن راه‌های سلامتی (سبل السلام) و دارالسلام هم وجود دارد که خبر از بعد دیگری از سلامتی در گستره دیگری دارد؛ ابراهیم(ع) هم بعد از یادآوری مرض و شفا در دنیا، از روزی سخن می‌گوید که جز قلب سلیم برای او نافع نیست «إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»؛ داشتن این قلب سلیم در مقیاس فردی، اجتماعی و تمدنی قابل برنامه‌ریزی است و روایات هم آن را تأیید می‌کنند؛ در روایات داریم پیامبر طبیب دوار است، اما قطعاً پیامبر پزشک نبوده، اما مسئول تأمین سلامت بشر برای روزی است که ابراهیم از آن سخن گفت.
بهمنی با بیان اینکه اصلا اسم اسلام از ریشه سلامت است، افزود: سلامت در دین هم در روایات بیان شده است؛ البته سلامت معنوی را ما چون در درون پارادایم اسلامی زندگی می‌کنیم، می‌شناسیم، اما یک فرد غربی ممکن است سخن از این سلامتی را نوعی بیماری هم بداند، لذا من بر واژه معنویت چندان تأکید ندارم؛ زیرا مثلاً در ژاپن گروهی هستند که برای معنویت، تن‌فروشی می‌کنند. معنویتی هم که به عنوان بعدی از سلامت در بهداشت جهانی مطرح است، مراد ما نیست.
وی در ادامه با اشاره به دیگر مراحل نظریه‌پردازی تأکید کرد: مرحله بعد از این مراحل، مقایسه میان داده‌های قرآنی و داده‌های بشری است؛ باید اشتراکات و تفاوت‌ها با نظریه رقیب را بررسی کرده و اگر قابل اصلاح است، انجام دهیم. بعد هم صورت‌بندی مرحله اولیه را باید بدهیم و در صورت‌بندی دوم، ناگزیریم خودمان اشکالات را جواب دهیم که همان اعتبارسنجی درون‌گراست و باید آن را در بوته اعتبارسنجی برون‌گرا هم قرار دهیم.
منبع:
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
سعید بهمنی, سللسه نشست های مرجعیت علمی قرآن, اخبار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
|