دکتر ابراهیم علیپور تبیین کرد:
تکامل انسان در تفکر ملاصدرا، متأثر از قرآن است
مدیر پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با اشاره به اندیشه ملاصدرا در خصوص انسان متعالی، گفت: تکامل انسان در تفکر ملاصدرا، متأثر از قرآن است.
به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، ابراهیم علیپور در "نشست علمی بررسی تأثیر آیات قرآن بر اندیشه انسان متعالی ملاصدرا" که در نمایشگاه دستاوردهای قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: ملاصدرا اولا و بالذات فیلسوف معتقد به شریعت و فردی قرآنی است ولی این طور نیست که بگوئیم هر اندیشه ای داشته آن را از قرآن گرفته است.
وی با بیان اینکه تاثیر قرآن بر اندیشه ملاصدرا کاملا محرز و به تصریح خود او هم رسیده است بیان کرد: محور فلسفه ملاصدرا وجود و هستی و ثمره آن انسان متعالی است.
مدیر گروه پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: ثمره اسفار اربعه و مجموعه هستی شناسی ملاصدرا در انسان شناسی ظهور می یابد؛ ملاصدرا وجود را بسیط و غیر قابل تعریف می داند و بخش متعالی وجود را خداوند قرار می دهد؛ همچنین وی قائل به وحدت وجود و تشکیک مراتب وجود است.
وی با بیان اینکه ملاصدرا در تعریف انسان می گوید او حقیقت بسیطی است که رو به آینده و هر آن تا لحظه مرگش، رو به تغییر است اظهار کرد: در نظریه ملاصدار انسان تنها موجودی است که قابل تعریف و تحدید نیست؛ وی چند شاهد قرآنی در این زمینه آورده است؛ از جمله از آیه هل اتی علی الانسان و «... اهل یثرب...» که از آن استفاده کرده است.
وی با بیان اینکه خدا مثل ندارد ولی می تواند مثال خدا باشد افزود: در جلد ششم تفسیرش با استناد لیس کمثله شی آورده است که نفس آدمی مثالی برای حق تعالی است؛ وی در بحث خلیفه و آیه ۳۰ سوره بقره نیز در تبیین ظرفیت های والای انسان از این تعبیر بهره برده است؛ وی در برخی آیات تفسیری ارائه می دهد که کاملا معقول و فلسفی و جذاب و جالب است مثلا با استفاده از همین آیه که برای خداوند است گریزی به بحث انسان متعالی زده است.
علیپور با بیان اینکه تمامی نوصدرائیان مانند علامه طباطبایی، جوادی آملی و حسن زاده آملی، و امام راحل و ... همانند ملاصدرا معتقدند که انسان قابل تعریف و تحدید نیست اظهار کرد: ملاصدرا به ایه قل الروح استناد و مواردی در مورد انسان شناسی استخراج کرده است؛ وی می گوید شناخت حقیقت انسان اکتسابی نیست؛ برای شناخت حقیقت انسان متعالی نمی توان به عقل اکتفا کرد و باید از نبوت و ولایت کمک بگیریم و استفاده کنیم لذا همه این چرخه تحت تاثیر آیات قرآن و روایات است.
این پژوهشگر و محقق با بیان اینکه ملاصدرا در مواجهه با قرآن، ظرائفی دارد اظهار کرد: وجه تمایز انسان نه به عقل و نه نطق و نه نفس مجرد و مادیت او هست بلکه تمایزش به کمال اعلای او است و از آیه الی المصیر برای این تبیین بهره برده است. در بحث جهول و ظلوم بودن انسان می گوید همین دو صفت نقطه قوت انسان بوده که سبب شده تا انسان امانت را بپذیرد و همین نقصان سبب حرکت انسان است.
علیپور در مورد مرجعیت قرآن ادامه داد: اگر کسی در ذات فلسفه بیاندیشد مسئله روشن است؛ فلسفه اندیشه آزاد و مبتنی بر خرد انسان و برهان است و مهمترین وجه تمایز ملاصدرا این است که توانسته نظر خود را با قرآن هماهنگ کند والا حتی در کشور خود ما داریم که فلسفه هرگز با الهیات جمع نمی شود و اگر بشود دیگر نه فلسفه هست و نه الهیات.
مدیر پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه ملاصدرا توصیه عام و خاص دارد افزود: وی در توصیه عام گفته اگر کسی می خواهد به صفای باطن برسد باید سراغ قرآن برود و در توصیه های خاص مانند حرکت جوهری تصریح می کند که مطلب بر من روشن نشد مگر اینکه به خدا پناه بردم و زیارتی رفتم و صفای باطن برای من ایجاد شد.
وی با بیان اینکه تفسیر و دیدگاه های ملاصدرا قابل نقد است اظهار کرد: من ملاصدرا را قدیس و غیرقابل نقد نمی دانم ولی قطعا در اندیشه فرد برجسته ای است. یک نگاه وی به عقل و یک نگاه به قرآن بوده و این برای یک اندیشمند فلسفی خیلی مهم است.
علیپور ادامه داد: کاملا واضح است که انسان ماهیت دارد و تنها خداست که ماهیت ندارد؛ ولی انسان آنقدر جایگاه متعالی دارد که در قرب خدا نشسته است و بساطتش بالاست نه اینکه مانند خدا بسیط است.
وی همچنین در ادامه تبیین دیدگاه ملاصدرا اظهار کرد: انسان از پیشا دنیا تا پسا دنیا حقیقتی ذومراتب دارد؛ ملاصدرا نظریه پیشادنیا را تبیین و توجیه کرده و آن را نفی نکرده است. ایشان انسان را خلیفه خدا می داند ولی او معتقد است که وجود انسان به عنوان خلیفه، برای عالم ضرورت دارد زیرا عالم اقتضای ذات خدا هست و تدبیر می خواهد و تدبیر نیاز به وسائطی دارد که نیازمند وجود انسان است.
وی افزود: انسان جامع همه حرکت های الهی و نسخه و دستنویس عالم کبیر است؛ در تفسیر آورده که امام علی کتاب مبین است؛ نکته مهم این است که ملاصدرا در بحث استکمال انسان، به شدت نگاه دینی و قرآنی دارد و نوصدرائیان هم این نگاه را دارند.
مدیر پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گفت: ملاصدرا میان برهان و قرآن و عرفان فرقی نمی گذارد و آن ها را در طول هم می داند بنابراین چرا باید تصور کنیم اگر در جایی برهان مورد استفاده قرار گرفت از قرآن دور شده ایم.
منبع:
روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی
نخستین نمایشگاه دستاوردهای قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی-نشست علمی, اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام, دکتر ابراهیم علیپور
|