کتاب مجموعه مطالعات نفس (6): معاد جسمانی با تألیف و تدوین دکتر اصغر رمضانی منتشر شد. این کتاب در شمارگان 300 نسخه و در 220 صفحه و به قیمت 500000 ریال از سوی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی روانۀ بازار کتاب شده است.
معرفی کتاب
کتاب حاضر مجلد ششم از مجموعۀ نه جلدی مطالعات نفس در پژوهشکدۀ فلسفه و کلام اسلامی است که ذیل همایش بین‌المللی «جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت» و به عنوان یکی از آثار علمی همایش به زیور طبع آراسته می‌گردد. شمار زیادی از مقالات این مجموعه پیش از این در مجلۀ وزین آیین حکمت متعلق به دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) به چاپ رسیده و مجموعۀ حاضر به صورت مشترک میان پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) منتشر می‌شود.
چکیده کتاب مطالعات نفس (ج 6)
معاد یکی از مهمترین آموزه‌های ادیان آسمانی و یکی از اصول و ضروریات دین اسلام است. ایمان به معاد شرط مسلمان بودن و انکار آن خروج از دایره اسلام است. آموزه معاد بعد از آموزه توحید مهمترین آموزه‌ای است که پیامبران مردم را به آن دعوت کرده‌اند. معاد در لغت به معنى رجوع و بازگشت است و در اصطلاح شرع عبارت است از بازگشت انسان به زندگی بعد از مرگ جهت دريافت جزاى اعمالى كه پيش از مرگ و هنگام زندگی دنیوی انجام داده است. حکمت، عدالت و وجوب وفای به وعده حق تعالی ایجاب می‌کند که عالمی دیگر باشد تا در آن بندگان نیکوکار به ثواب و گناهکاران به عقاب اعمال خویش برسند. از آنجا انسان دارای دو نوع ادراک حسی و عقلی است و ثواب و عقاب نیز ادراک امور لذت‌آور و دردآور است، قهراً معاد به دو صورت جسمانی و روحانی خواهد بود. البته کسانی که انسان را همین بدن محسوس می‌دانند معاد را فقط جسمانی می‌دانند و کسانی نیز که نتوانسته‌اند معاد جسمانی را با برهان عقلی تبیین کنند، سخن شارع را در این باره تاویل و زبان دین را تمثیلی دانسته‌اند. تبیین معاد جسمانی و تصحیح عینیت بدن اخروی با بدن دنیوی با مشکلاتی مواجه است و برای رفع این اشکالات متکلمین و فلاسفه تلاشهای زیادی کرده‌اند. متکلمین می‌گویند بدن انسان متشکل از اجزای اصلی و فرعی است و آنچه حقیقت انسان را تشکیل می‌دهد همین اجزای اصلی است و بعد از مرگ، اجزای اصلی نه از بین می‌روند و نه جزو بدن دیگری می‌شوند و همین اجزا در روز قیامت اعاده می‌شوند. ملاصدرا با تکیه بر اصل تجرد قوه خیال معتقد است که نفس انسانی در همین دنیا که تعلق به بدن عنصری دارد، با اعمال و رفتار خودش بدن اخروی خود را می‌سازد و در هنگام مرگ بدن عنصری را رها کرده و بدن اخروی خود راهی آخرت می‌شود. آقا علی حکیم نظر ملاصدرا را سازگار با ظواهر شرع ندانسته و تبیین دیگری ارائه داده است. آقا علی معتقد است که نفس در هنگام تعلق به بدن در این دنیا یکسری ودایع و آثاری را در بدن باقی می‌گذارد و بعد از مفارقت نیز رابطه‌اش کاملاً با بدن قطع نمی‌شود بلکه در یک نظام کلی و به صورت محدود بدن را تدبیر می‌کند. اما بدن بعد از مفارقت نفس به سیر تکاملی خود در این دنیا ادامه داده تا صلاحیت ورود در آخرت را پیدا کرده و به نفس خود متصل شود.
حشر حیوانات نیز از نظر شرع مسلم است. طبق سخن قرآن، همسانی رفتار حیوان و انسان در زندگی هدفمند گواه این سخن است. ملاصدرا حیوانات را به دو دسته تقسیم کرده است: حیواناتی که تنها از ادراک حسی برخوردارند و حیواناتی که افزون بر آن از قوه خیال نیز برخوردار می‌شوند. وی معتقد است که تنها گروه دوم، پس از مرگ با حفظ تمایز شخصی خود حشر دارند. علامه طباطبایی در تفسیر خویش با توجه دادن به کارهای برخی حیوانات که توجیهی جز اراده ندارد، قول به غریزی بودن همه این امور و بی‌اختیار بودن حیوانات را نمی‌پذیرد. پس برای حیوان اختیار و، درنتیجه، تکلیف و حساب و کتاب قائل است.