تفسیری بر آیات منتخب قرآن (۲۵)
مسئولان وعده خلاف واقعیت ندهند
محمدعلی محمدی مدیر گروه علوم قرآنی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به بررسی نکات تفسیری آیاتی از جزء ۲۸ قرآن کریم پرداخت که در ادامه این مطلب مشاهده می کنید.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی محمدی، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در بیان درس‌هایی از جزء ۲۸ قرآن کریم در گفت‌وگویی، اظهار کرد: این جزء، از آیه اول سوره مجادله آغاز شده و بنابر روایات هر كس سوره مجادله را تلاوت كند و در آن بينديشد و به كار بندد در قيامت در زمره حزب‌اللّه خواهد بود.
وی ادامه داد: مجموع بحث‌هاى این سوره را میتوان در سه بخش خلاصه كرد؛ مورد اول احکام، که در اولین آیات از مجادله و گفت‌وگویی سخن می‌گوید که زنی از همسرش پیش پیامبر(ص) شکایت می‌کند و خداوند برخی مردانی که به همسرانشان سخنان ناشایسته می‌گویند را توبیخ و به برخی احکام نوع خاصی از طلاق اشاره می‌کند.
محمدی افزود: در بخش دوم برخی از مباحث اخلاقی و آداب مجالس است از جمله منع از نجوى (سخنان در گوشى) و همچنين جا دادن به كسانى كه تازه وارد مجلس می‌شوند، سخن به میان آمده است؛ سومین بخش سوره و مشروح‌ترین بخش سوره درباره منافقان صحبت شده است و نامگذارى سوره به سوره مجادله به خاطر تعبيرى است كه در آيه نخستين آن آمده است.
وی با اشاره به اینکه چند آیه از جمله آیه ۹ این سوره درباره نجوا و در گوشی صحبت کردن است، گفت: در این آیه می‌خوانیم «اى كسانى كه ايمان آوردهايد هنگامى كه نجوا میكنيد به گناه و تعدى و نافرمانى رسول خدا نجوا نكنيد و به كار نيک و تقوا نجوا كنيد و از مخالفت فرمان خدايى كه همگى نزد او جمع می‌شويد، بپرهيزید.»
پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در بیان نکات آیه مذکور بیان کرد: از نگاه اسلام اصولا هر گاه ضرورتی وجود نداشته باشد نجوى كردن كار پسنديدهاى نيست و بر خلاف آداب مجلس است، زيرا نوعى بى‌اعتنايى يا بى‌اعتمادى نسبت به ديگران محسوب می‌شود که در حديثى از پيغمبر اكرم(ص) نیز می‌خوانيم «هنگامى كه سه نفر باشيد دو نفر از شما جدایی از شخص سوم به نجوى نپردازد، چراكه اين امر نفر سوم را غمگين می‌كند.»
وی در خصوص زمانی که ضرورتی برای در گوشی صحبت کردن وجود داشته باشد، توضیح داد: این مورد در صورتی ایراد ندارد که در آن گناه، ستم و نافرمانى خدا و پيامبر(ص) نباشد و باید محتوای آن دعوت يكديگر به نيكوكارى و پرهيزگارى باشد؛ همچنین توجه کنیم که خداوند شاهد رازگویی‌های پنهانی ما است و همگی به سوی خدا باز می‌گردیم.
مؤمنان راستین با دشمنان خدا رابطه مودت و دوستى برقرار نمى‌کنند
پژوهشگر قرآنی با اشاره به آیات پایانی این سوره اظهار کرد: این آیات از دو حزب سخن می‌گوید که در برابر یکدیگرند، یکی حزب شیطان و دیگری حزب الله است، حزب شیطان کسانی هستند که براى حفظ منافع خویش، رابطه دوستى با دشمنان خدا برقرار کرده و راه نفاق و دورویى را پیش مى‌گیرند، تکیه بر قدرت و اموال خود مى‌کنند و در میان بندگان خدا، تخمِ ظلم و فساد مى‌پاشند که خداوند درباره آنان می‌فرماید: «شیطان بر آنها چیره شده و یاد خدا را از خاطر آنها برده است و آنها حزب شیطانند؛ آگاه باشید حزب شیطان، زیانکار است.»
پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن اضافه کرد: در برابر اینان حزب الله قرار دارد، قرآن نشانه اصلى حزب الله را دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خدا مى‌داند و بر این نکته تأکید دارد که مؤمنان راستین، هرگز با دشمنان خدا رابطه مودت و دوستى برقرار نمى‌کنند، هر چند نزدیک‌ترین افراد مانند پدر، فرزند و برادرشان باشد.
محمدی وجود این دو حزب را در هر عصر و زمانى به اشکال مختلف خبر داد و گفت: اگر نگاهى به جهان امروز بیفکنیم، به روشنى مى‌بینیم که این دو حزب، در برابر هم صف‌آرایى کرده‌اند و همه جا، حزب شیطان، با تکیه بر قدرت و زور و ثروت و نقشه‌هاى شوم خود، به پاشیدن تخم ظلم و جور و فساد مشغول است و حزب الله نیز با تکیه بر ارزش‌هاى الهى، حتى در مواردى ظاهرا با دست خالى، در برابر آنها ایستادگى مى‌کند.
وی یادآور شد: حزب شیطان، همیشه در انتظار فرصت‌هاى مناسب است و یکى از فرصت‌هاى مناسب براى آنها هنگام نقل و انتقال حکومت‌ها و در روزهای پیش رو، فرصت انتخابات است تا بتواند مردم را از شرکت در انتخابات باز دارد و چنین وانمود کند که مردم نقشی در انتخابات ندارند؛ ولی مردم با ایمان با قرار گرفتن در زمره حزب الله پشتیبان اسلام و انقلاب بوده و نه تنها در انتخابات پرشور شرکت می‌کنند، بلکه به کسانی رأی می‌دهند که در پی رابطه با خدا هستند نه کدخدا؛ آنان که پیرو مکتب سلیمانی هستند هرگز با دشمنان خدا رابطه مودت و دوستى برقرار نمى‌کنند.
پژوهشگر پژهشکده فرهنگ و معارف قرآن با اشاره به آیات اولیه سوره صف، اظهار کرد: در آیه دوم به بعد می‌خوانیم «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ(۲) كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ(۳)؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد چرا سخنى میگوييد كه عمل نمی‌كنيد؟ خشم بزرگى نزد خدا منتظر شماست اگر بگوييد آنچه را كه عمل نمی‌كنيد؛ خداوند كسانى را دوست میدارد كه در راه او پيكار میكنند گويى بنايى آهنيناند.»
وی در بیان درس‌های مهم این آیات، گفت: خطاب «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» و تعبيرات آيات بعد همگى نشان می‌دهد كه مخاطب این آیات مؤمنان هستند اما مؤمنانى كه هنوز به سر حد كمال ايمان نرسيده و گفتار و كردارشان هماهنگ نشده است؛ به فرموده علامه طباطبایى در الميزان بين اينكه انسان سخنى را بگويد كه نمی‌خواهد انجام دهد و اينكه كارى را نتواند انجام دهد، تفاوت وجود دارد اولى دليل بر نفاق است و دومى دليل بر ضعف اراده و هر دو نکوهیده و ناپسند است.
محمدی تصریح کرد: اگر امروزه بین مسئولان یا کسانی که می‌خواهند آراء مردم را به‌سوی خودشان جذب کنند افرادی یافت شوند که سخنی بگویند که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند آن را انجام دهند، خشم خداوند شامل حال همه آنها خواهد شد؛ نکته دیگر اینکه آيه فوق هرگونه تخلف از عهد و پيمان و وعده را شامل می‌شود چنانکه در فرمان حضرت علی(ع) به مالک اشتر، می‌خوانيم «از اينكه به مردم وعده بدهى و تخلف كنى سخت بپرهيز، زيرا اين موجب خشم عظيم در نزد خدا و مردم خواهد شد.»
وی همچنین به چند آیه از سوره جمعه نیز اشاره کرد و گفت: اين سوره با تسبيح پروردگار، توحید و صفات الهی شروع می‌شود و در آیه دوم سوره به مسئله بعثت پيامبر اسلام(ص) و هدف از اين رسالت بزرگ پرداخته و می‌فرماید «اوست آن كه در ميان مردم درس ناخوانده (عرب) پيامبرى از خودشان برانگيخت كه آيات او را بر آنان می‌خواند و پاكشان می‌سازد از آلودگى كفر و اخلاق زشت و كتاب قرآن و حكمت انديشه و گفتار و كردار درست به آنان می‌آموزد، و هر آينه پيش از اين در گمراهى آشكار بودند.»
محمدی با اشاره به نکات مهم این آیه، تصریح کرد: نکته اول این است که خداوند پیامبران را از جنس خود مردم انتخاب می‌کند تا بتوانند بهترین الگوی بشریت باشند و برای مردم هیچ عذر و بهانه‌ای باقی نماند؛ یکی از مهمترین وظایف پیامبر اکرم(ص) توضیح و تفسیر آیات و بیان آیات الهی بود تا در پرتو آن مردم از هر گونه شرک، كفر، انحراف و فساد پاک شوند، پس تلاوت قرآن آنگاه می‌تواند فایده کامل خودش را داشته باشد که بتواند این آثار را به‌دنبال داشته باشد.
وی افزود: نکته بعدی بیانگر این است که پيامبر اسلام از ميان گروهی درس نخوانده برخاسته تا عظمت رسالت او را روشن کند و دليلى باشد بر حقانيت او؛ چراكه كتابى مثل قرآن با اين محتواى عميق و عظيمِ فرهنگى، محال است زائيده فكر بشر باشد آن هم بشرى كه نه خود درس خوانده و نه در محيط علم و دانش پرورش يافته است.
پژوهشگر قرآنی در پایان گفت: در آيه فوق هدف اين بعثت را در سه امر خلاصه كرده كه يكى جنبه مقدماتى دارد و آن تلاوت آيات الهى است و دو قسمت ديگر يعنى «تهذيب و تزكيه نفوس» و تعليم كتاب و حكمت دو هدف بزرگ نهايى را تشكيل می‌دهد؛ دین اسلام آمده است كه انسان‌ها را در زمينه علم و دانش و هم اخلاق و عمل پرورش دهد تا به‌وسيله اين دو بال بر اوج آسمان سعادت پرواز كنند و به مقام قرب خدا نائل شوند.
منبع:
اخبار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
اخبار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن, تفسیر آیات منتخب
|