پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی
عقلانیت و معنویت در بوته نقد
مکاتب و انسان‌های بسیاری بوده‌اند که برای رنج‌های بشر و ایجاد آرامش در زندگی نسخه خود را تنها نسخه شفابخش دانسته‌اند. نظریه معنویت و عقلانیت با خوانش جدیدی از معنویت و با ادعای پیوند آن با عقلانیت از این دسته است؛ این نظریه تلاش دارد مبانی، اصول و باورهای انسان دیندار را بستاند و همان باورها را با بسته‌بندی جدید و بهتر به او هدیه دهد؛ اما درواقع چیزی به او نمی‌دهد؛ حتی همان مقدار که داشته است. کتاب حاضر بررسی و نقد این نظریه است.
نویسنده: سیدمحمد اکبریان
تهیه: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی
نوبت چاپ: اول
صفحات: 328
قطع: رقعی، شومیز
قیمت: 550000 ریال
کد: 583
چکیده کتاب عقلانیت و معنویت در بوته نقد
نظریه عقلانیت و معنویت از سوی آقای مصطفی ملکیان بر اساس مبانی خاص معرفتشناختی و روانشناختی و با آثار و لوازمی خاص تبیین شده است تا بتواند معنویت را جایگزین دین سنتی نماید؛ زیرا معتقد است تنها چیزی که میتواند به انسان امروز آرامش دهد و نیازهای روانی او را برآورده سازد و از آلام او بکاهد، معنویت است؛ معنویتی که آن را در پیوند با عقلانیت دانسته است. با این باور که ادیان در گذشته میتوانستند آن هدف را برآورده سازند، اما امروز هیچیک از ادیان سنتی نمیتواند از عهده آن برآید؛ زیرا دین سنتی را از عقلانیت برخوردار نمیداند؛ بنابراین معنویت را تنها نسخه برای ایجاد آرامش و راهی بیبدیل برای رهایی از آلام میداند. نگاه به ساختار نظریه، ارکان آن و تحلیل مبانی و مدعیات آن، بهترین راه برای بررسی ارزش این نظریه و نقد آن است و نوشتار حاضر نیز بر نقد درونی این نظریه، بیش از نقدهای دیگر تمرکز یافته است. این نظریه در ساختار درونی خود با ضعفها و اشکالات بسیاری از جهت ابهام و عدم انسجام در مفاهیم بنیادین مانند عقلانیت و معنویت، تضادهای درونی و نارسایی در برآوردن هدف و مقصود خود روبروست. مؤلف به هیچیک از الزامات و گامهایی که برای خود در دستیابی به هدف (رهایی از رنج) تعیین کرده، وفا نکرده است (مبهم رها کرده یا اصلاً به آنها نپرداخته است). در مفهوم عقلانیت در این نظریه، به هنگام بررسی باورهای دین سنتی و آرای دیگران از یک سو و اثبات معنویت در سوی دیگر تغییر و تدبل و نایکسانی محسوس است. هنگام نقد دین خود را کاملاً به عقلانیت وفادار نشان میدهد؛ اما اثبات معنویت را در جایی میداند که پای عقل در میان نباشد. بررسی برخی انتقادهایی که بر دین سنتی وارد میکند، نشاندهنده آن است که این نقدها بیش از دین سنتی بر معنویت مورد نظر ایشان وارد میشود. انسانی که میخواهد از نسخه معنویت این نظریه برای دستیابی به آرامش برخوردار شود، مضطرب و دگرگون است. چنین انسانی ویژگیهای پستمدرن و دین سنتی را که با هم ناسازگارند، در خود جمع کرده است. این انسان درحالیکه از ویژگیهای پستمدرن برخوردار است، برای آنکه از نتیجه این نظریه، یعنی آرامش پایدار برخوردار باشد، نمیتواند انسان پستمدرن باشد؛ بلکه باید انسانی پرورشیافته با الگوی دین سنتی باشد. درواقع نظریه معنویت میخواهد میوه دین (آرامش) را از درخت آن جدا کرده، بر روی درخت پستمدرنیته بنشاند.
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/books/821-D8B9D982D984D8A7D986DB8CD8AA-D988-D985D8B9D986D988DB8CD8AA-D8AFD8B1-D8A8D988D8AAD987-D986D982D8AF
سید محمد اکبریان, معرفی آثار, آثار علمی پژوهشکده فلسفه و کلام
|