به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،کتـاب «مراکز علمی و مؤسسات آموزشی شیعه در ایران و عراق تا پایان قرن پنجم هجری» که به تازگی بـه همـت پژوهشـکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) منتشر شده است، حاصل پژوهش قدرت الله گراوند میباشد.
.این کتاب به فعاليتهاي علمي و آموزشی شيعيان اماميه از آغاز تا پايان قرن پنجم هجري میپردازد. گستره مكاني اين پژوهش، ايران و عراق است؛ منظور از ايران در اين پژوهش شهرهاي واقع شده در سرزمين ايران فعلي به علاوه منطقه ماوراءالنهر ميباشد. غرض از عراق هم بخش مياني و سفلاي بينالنهرين است و شام و جزيره را در بر نمیگیرد. حوزههاي علمي شيعي مخصوص شهرهاي شيعهنشين مثل كوفه و قم نبوده، بلكه اماكن ديگري كه در آن شيعيان و اهلسنت با هم ميزيستند، مثل بغداد و نيشابور را نيز در بر میگیرد.
در این پژوهش سعي شده است ضمن توجه به نفوذ و گسترش تشيع و عوامل آن در سرزمينهاي عراق و ايران، فعاليتهاي آموزشي شيعيان اماميه در آنها مورد بررسي قرار گیرد و نقش عالمان در پيشرفت علمي و آموزشي و نقش عوامل سياسي و مذهبي در توسعه و گسترش تشيع بررسي شود. از این جهت ملاحظه ميشود که هرگاه حاكمان سنيمذهب تسامح و تساهل مذهبي به خرج دادهاند، فعاليت آموزشي شيعيان بيشتر بوده است، همچنين در زمان آلبوية شيعي مذهب، شيعيان آزادانه به فعاليتهاي آموزشي پرداختهاند.
این کتاب در مقدمه و سه فصل تنظیم شده است، مقدمه؛ بیان مسأله، بررسی منابع و مفهوم شناسی و کلیات تحقیق را در بر میگیرد. مباحث اصلی در قالب سه فصل ارائه شده است. فصل اول به معرفی تشیع و مراکز علمی آن در ایران و عراق تا قرن پنجم اختصاص دارد؛ فصل دوم انواع مراکز آموزشی مانند کتابخانه، مساجد، و منازل علما را معرفی میکند و در فصل سوم منابع مالی آنها همچون کمکهای فقها، سلاطین، وزراء و غیره بررسی میشوند.