عنوان اثر: کتاب امنیت متعالیه
نویسنده: نجف لکزایی
تهیه: پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
نوبت چاپ: اول، 1398
صفحات: 484
قطع: رقعی، سلفون
قیمت: 750000 ریال
مقدمه
ضرورت توجه به مطالعات اسلامی امنیت
از مهمترین اهداف انقلاب اسلامی ارتقای امنیت مردم است، چه مردم ایران و چه مردم کشورهای دیگر. ارتقای امنیت از راههای مختلفی تأمین میشود: بخشی از راهها عملی است؛ از قبیل مبارزه با استبداد، استعمار و نظام سلطه و تأسیس نظامات عادلانه از جمله تأسیس جمهوری اسلامی ایران. بخشی نیز از طرق تأمین و ارتقای امنیت، نظری و علمی است. تأملات در حوزه علوم انسانی و ارائه نظریههای مورد نیاز نظیر نظریه امنیت مبتنی بر آموزههای اسلامی از این جمله است؛ زیرا در میان منابع متنوع امنیتآفرین، منبع الهی بهترین نوع آن محسوب میشود. پیروزی انقلاب اسلامی، مقاومت اعجابانگیز هشتساله رزمندگان ایرانی در برابر نظام سلطه، پیروزی حزبالله لبنان بر ارتش مشهور به شکستناپذیر رژیم اشغالگر قدس و حماسههای مسلمانان صدر اسلام به رهبری حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و اله مؤید برتری منبع الهی است. علت اصلی این مسئله هم بر میگردد به تأمین امنیت درونی و روانی که پایه دیگر انواع امنیت است؛ بنابراین منبع تأمین تعادل روحی و امنیت روانی افراد یک جامعه و تداوم حیات بانشاط یک ملت و امت ارزشمندترین سرمایه آن جامعه محسوب میشود که پیجویی آرمانهای مردم را امکانپذیر میسازد. با این اوصاف هنوز گامی جدی در جهت تبیین دیدگاه اسلام در این زمینه برداشته نشده است. متون مورد استفاده در مباحث امنیتی در کشور ما نوعاً متون ترجمهای است. اولویت رشته مطالعات اسلامی امنیت ازآنرو توجیهپذیر است که در کشور ما اسلام مبنای نظم است. توجه مقام معظم رهبری به بحث جهاد، در اولویت درس خارج فقه، شایسته بود که به موجی از امنیتپژوهی با رویکرد اسلامی در جامعه ما منجر میشد؛ اما چنین نشد. برخی از مهمترین اهداف مطالعات اسلامی امنیت از این قرار است:
1. آشنایی با مباحث بنیادین امنیت در اسلام؛ بهگونهایکه در تمام نظریهپردازیها، سیاستگذاریها، تصمیمسازیها و برنامهریزیهای امنیتی در جمهوری اسلامی مورد توجه قرار گیرد.
2. ارائه و تبیین فهم قرآنی، روایی و تفسیری از امنیت؛
3. بررسی، تبیین و تفکیک ابعاد معرفتشناسانه امنیت در حوزه فلسفه سیاسی، فقه سیاسی، کلام سیاسی، عرفان سیاسی و ...؛
4. نیل به نظریه امنیتی اسلام در ساحتها و سطوح مختلف امنیت؛
بهطورکلی مهمترین شاخهها و گرایشهای مطالعات اسلامی امنیت - که نویسنده در اثر پیش رو به عنوان زیرساخت نظریه امنیت متعالیه از آنها متأثر است و بهره میبرد، بدین شرح است:
1. مطالعات امنیتی - فلسفی؛ 2. مطالعات امنیتی - کلامی؛ 3. مطالعات امنیتی - اخلاقی؛ 4. مطالعات امنیتی - قرآنی؛ 5. مطالعات امنیتی - حدیثی؛ 6. مطالعات امنیتی در تاریخ و سیره معصومان؛ 7. مطالعات امنیتی - سیاست نامهای؛ 8. مطالعات امنیتی - عرفانی؛ 9. مطالعات امنیتی - ادبی؛ 10. مطالعات امنیتی - فقهی.
در اثر حاضر، از برخی گرایشهای مذکور بهویژه گرایش فلسفی، فقهی و سیاستنامهای سخن گفته شده است، هرچند بحث از این رویکردها دغدغه و هدف اثر حاضر نبوده است. در این اثر، دغدغۀ اصلی اولاً ظرفیتسنجی متون و منابع اسلامی و متفکران متعلق به نحله فکری حکمت متعالیه در حوزه امنیت و ثانیاً تلاشها معطوف به ارائه مستنداتی از متون و منابع اسلامی و متفکران پیشگفته در زمینه امنیت متعالیه است. امید است به فضل الهی در آینده توفیق ارائه دیگر گرایشها و رویکردهای امنیتی مطرح در علوم اسلامی و نیز نقد و بررسی مکاتب امنیتی متدانی حاصل شود.
چنانکه پیداست، مطالعات امنیت با رویکرد اسلامی در سنت اسلامی ریشهها و بنیادهای عمیق و سترگی دارد؛ امید که در عصر و زمان ما نیز مطابق با نیازها و مقتضیات سر برآورد و با شکوفههای خود میوه امنیت را برای جهان امروز به ارمغان آورد.
تا کنون آثار متعددی درباره امنیت در اسلام منتشر شده است؛ اما نوآوری اثر حاضر، اگر نزد ارباب معرفت نوآوری محسوب شود، تلاشی است که برای نخستین بار با هدف ارائه « مکتب امنیتی اسلام » صورت گرفته است؛ چیزی که نگارنده نام « امنیت متعالیه » را برای آن انتخاب کرده است. مفهوم « متعالیه » هم اشاره به مبنای فلسفی این مکتب دارد و هم به مبنای قرآنی « تعالوا الی کلمه سواء »؛ یعنی کلمه توحید که امنیت در آن است؛ زیرا خدا امنیتبخش و « مؤمن » است و هر کس به خدا متصل شود، امنیت دارد و برای دیگران نیز به درجاتی تولید امنیت میکند. بر این اساس تمام اسلام و تفکر توحیدی با رویکردهای مختلف فقهی، کلامی، اخلاقی، عرفانی، ادبی و سیاستنامهای - مشروط بر اینکه اسلامی و متعالیه و توحیدی باشد -مکتب امنیتبخش میشود.
پس از بحثهای نظری مقدماتی مستندات، ظرفیتها و زمینههای نظریه امنیت متعالیه در اندیشه برخی بزرگان فکر و اندیشه اسلامی نشان داده شده است و مسیر مباحث بهگونهای پیش رفته است که خواننده با گستره و ابعاد این نظریه از صدر اسلام تا کنون بهطورکلی آشنا شود تا وقتی به نظریه میرسد، در تصور و تصدیقش دچار مشکل نشود. روشن است که این اثر گام آغازین در ارائه این نظریه است و از خدای متعال توفیق ادامه کار را میطلبم. گفتنی است نگارنده طراح تمام جدولها و نمودارها در این نوشتار است.
متن پیش رو حاصل بیش از دوازده سال تحقیق، تدریس و سمینارهای نگارنده در حوزه مطالعات اسلامی امنیت در ایران و برخی کشورهاست. بهطورخاص لازم است از دانشگاه عالی دفاع ملی و پیشگامیِ آن در زمینه مباحث « فلسفه امنیت در اسلام » و نیز دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و پیشگامی آن در مباحث « فقه امنیت » یاد کنم. بیشتر مباحث این اثر نیز در این دو دانشگاه و برخی مراکز تخصصی حوزه علمیه قم بحث و بررسی شده است. همچنین دو جلسه کرسی نظریهپردازی فقه امنیت در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام و یک کرسی تخصصی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه در قم برگزار شد.
در کرسی نظریهپردازی مذکور که زیر نظر هیئت حمایت از کرسیهای شورایعالی انقلاب فرهنگی برگزار شد، امنیت متعالیه به عنوان نظریه مورد تأیید قرار گرفت. در اینجا لازم میدانم از تمامی کسانی که در پیشرفت مباحث نقش داشتهاند، بهویژه دانشجویان و همکارانم تشکر و قدردانی کنم. بهطورخاص از آقایان حجتالاسلام و المسلمین استاد حمید پارسانیا، دکتر علیرضا صدرا، حجتالاسلام و المسلمین دکتر منصور میراحمدی و دکتر علی عبداللهخانی که شورای داوری کرسی نظریهپردازی را بر عهده داشتند و آقایان دکتر محمد ستوده، دکتر نورالله قیصری و دکتر علی شیرخانی که اعضای کمیته ناقدان بودند و آقایان دکتر مسعود معینیپور و دکتر رجبعلی اسفندیار که دبیری جلسات کرسی را بر عهده داشتند و دکتر میثم چگین که ناظر جلسه بودند و نیز دکتر شریف لکزایی تشکر ویژه کنم. در مباحث حکمت و سیاست متعالیه مرهون دیدگاه استاد عزیزم علامه جوادی آملی هستم که امیدوارم از این پس نیز این توفیق رفیقم باشد.
همچنین بخشهایی از مباحث پژوهش حاضر پیش از این در مجلات علمی - پژوهشی منتشر شده است که از دستاندرکاران این نشریات که مشخصات کامل آنها در فهرست منابع در پایان اثر آمده است نیز تشکر میکنم. پذیرای همه نظرها و دیدگاهها هستم و مایه خرسندی است، اگر مرا از نظرهای خود مطلع کنید.
از همسر فرهیخته و فرزندان عزیزم که بدون همراهی آنان این اثر پدید نمیآمد، قدردانی و تشکر میکنم و این اثر را تقدیم میکنم به همه شهدای راه خدا بهویژه برادر عزیزم سردار شهید حاج حبیب لکزایی و فرزند شهیدش طلبه فرهیخته مسلم لکزایی و خواهر دانشمندم دکتر صدیقه لکزایی که در واپسین لحظات تکمیل این اثر در خردادماه سال 1397 به لقای الهی شتافت و همسر شهیدش جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر نعمتالله پیغان و پدرم که پس از تدوین این مقدمه در تیرماه 1398 به فرزند شهیدش پیوست.
قم، نجف لکزایی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
یادآور میشود، طرحنامه حجت الاسلام والمسلمین نجف لک زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و استاد تمام دانشگاه باقرالعلوم (ع) با عنوان امنیت متعالیه به دنبال برگزاری اجلاسیه های متعدد و پس از نقادی و ارزیابیهای ثمربخش در آذرماه ۱۳۹۷ با نظر شورای داوری با درجه عالی و با نمره ۹۰ به عنوان نظریه پذیرفته و حائز مرتبه کرسی موفق از هیأت حمایت از کرسیهای نظریه پردازی، نقد و مناظره شد.
کرسی امنیت متعالیه با حضور شورای داوران حجج اسلام و المسلمین منصور میراحمدی و حمید پارسانیا و علیرضا صدرا و علی عبدالله خانی و با حضور کمیته ناقدان محمد ستوده، علی شیرخانی، بهادر امینیان، نورالله قیصری و مدیریت مسعود معینی پور و رجبعلی اسفندیار برگزار شد.
این کرسی نظریه پردازی، در قالب دو پیش اجلاسیه در دی ماه ۹۶ و بهمن ۹۶ و یک اجلاسیه نهایی در خرداد ۹۷ با حضور اساتید داور و ناقدان برگزار شد که در نهایت در آذر ۹۷ در جلسه امتیاز دهی هیئت داوران، طرح نامه امنیت متعالیه با امتیاز عالی و با نمره ۹۰ به عنوان نظریه پذیرفته شد.
در واقع این اثر این نظریه را تبیین و شرح داده است.