پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی /برداشت نادرست از روایات مهمترین آسیب مباحث مهدویت است

در نشست آسیب‌شناسی کارکردهای آموزه مهدویت مطرح شد؛ برداشت نادرست از روایات مهمترین آسیب مباحث مهدویت است حجت‌الاسلام محمود ملکی‌راد معتقد است که برداشت نادرست از روایات مهدوی و تبیین نادرست آموزه مهدویت از مهمترین آسیب‌ها در این عرصه است، ولی حجت‌الاسلام روستاآزاد گفت: جایگاه امام، ولایت و تنظیم رابطه شیعیان با امام زمان(عج) مهمترین بحث مهدویت است. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرنگار ایکنا، نشست علمی «آسیب‌شناسی کارکردهای فرهنگی آموزه مهدویت در جامعه منتظر» شنبه ۶ خرداد با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین محمود ملکی‌راد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و نقد حجج اسلام سعید روستاآزاد و حسین الهی‌منش در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

ارائه‌دهنده در ابتدا با اشاره به مفهوم‌شناسی بحث، گفت: واژه آسیب‌شناسی عمدتا در مباحث پزشکی و بهداشتی به کار می‌رفت، ولی بعد توسعه معنایی یافت و امروزه واژه آسیب‌شناسی اجتماعی رواج زیادی دارد و به اختلالات موجود اجتماعی در جوامع مختلف می‌پردازد. آسیب‌شناسی با هدف شناسایی، پیشگیری و درمان اختلالات و آسیب‌ها انجام می‌شود و در عرصه مهدویت باید ببینیم که این فرهنگ ممکن است با چه آسیب‌هایی روبه‌رو شود. همچنین نکته دیگر در بحث مفهوم‌شناسی، واژه «کارکرد» به معنای نقش و عمل و در بحث مهدویت به معنای آثار و نقش آموزه ‌مهدویت در جامعه است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه واژه فرهنگ در اصطلاح، تعاریف زیادی دارد، ولی منظور ما از فرهنگ مهدویت یعنی یکسری باورها، ارزش‌ها و نمادهایی که از آموزه مهدویت می‌توان گرفت، اظهار کرد: آسیب‌شناسی فرهنگی، شناخت اختلالات و آفاتی است که بر بینش‌ها، باورها و هنجارها و نمادها وارد می‌شود.

۶ آسیب در عرصه مهدویت
وی با بیان اینکه آموزه مهدویت در مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارای کارکردهای مهم و مختلف است، به طرح این پرسش پرداخت که چه آسیب‌هایی می‌تواند متوجه این ابعاد شود و مهمترین آنها چیست، گفت: می‌توان به شش اختلال و آسیب در مجموعه باورها، نمادها، هنجارها و ارزش‌ها اشاره کرد؛ اولین آسیب عبارت از تبیین ناصحیح آموزه مهدویت و برداشت نادرست از روایات مهدوی است؛ دوم، نقل‌گرایی صرف و عدم اتکا به مباحث عقلی؛ سوم، تمسک به روایات جعلی، چهارم، عدم بهره کافی از مبانی اعتقادی مهدویت؛ پنجم عدم التزام به ارزش‌های اخلاقی مهدویت و ششم، اختلال در کارکردهای نمادهای مهدوی.

این پژوهشگر به تبیین هر یک از این محورها پرداخت و تصریح کرد: اولین آسیب سبب سست نشان‌ دادن مهدویت و برداشت سطحی از آن خواهد شد به عنوان مثال تمسک به خواب و رؤیا را می‌توان در زمره این موضوع محسوب کرد که متأسفانه این جریان را در کشور سراغ داریم. همچنین ممکن است چهره‌ای از امام مهدی(عج) ارائه دهیم که خشن باشد، به خصوص با استناد به برخی روایات، نقل شده است که حضرت هیچ کاری جز شمشیر کشیدن ندارد و ترویج این روایات می‌تواند نگاه منفی به امام را مطرح کند. البته ممکن است گفته شود شمشیر نماد قدرت حضرت است، ولی نمی‌توان از این آسیب غفلت کرد.

وی با بیان اینکه برداشت منفی و ایستا از انتظار هم از جمله آسیب‌های دیگر است، افزود: این مسئله سبب می‌شود جامعه به جای پویایی و تحرک گرفتار انزوا و توقف شود. امام خمینی فرمودند برخی فکر می‌کنند باید در گوشه‌ای بنشینند و دعا کنند، ولی این انتظار ویرانگر و باعث اشاعه ظلم است. همچنین آسیب دیگر، برداشت ناصواب از روایات ظهور است؛ روایات بسیاری در مورد نشانه‌های ظهور داریم؛ مثلاً برای ظهور توقیت داشته باشیم یا استعجال در ظهور، تطبیق علائم ظهور بر موارد و افراد خاص.

روایات مرتبط با قیام‌های قبل از ظهور
ملکی‌راد تصریح کرد: روایاتی داریم که هرگونه قیام قبل از ظهور را ممنوع و محکوم به شکست می‌دانند؛ این روایات که به روایات مشهورند چند دسته هستند، از جمله روایاتی که قیام قبل از ظهور را به یک جوجه نارس تشبیه کرده‌اند یا برخی روایات می‌گویند هر قیامی قبل از آن حضرت باشد صاحب آن طاغوت است و دسته دیگر روایاتی هستند که مردم را به نشستن در خانه دعوت کرده است تا قیام اصلی صورت بگیرد. برخی روایات هم شرط ظهور را تحقق ظلم و جور و رواج آن در زمین می‌دانند. لذا معتقدند باید به رواج آن کمک کنیم تا ظهور رخ دهد. دومین آسیب کلی در عرصه مهدویت کم‌توجهی به مباحث عقلی است. آموزه مهدویت بحثی کلامی است و باید دفاع عقلی و فلسفی از آن صورت بگیرد؛ بنابراین اگر فقط به نقل صرف روایات توجه کنیم و از دلایل عقلی بهره نبریم، می‌تواند آسیب‌آفرین باشد.

وی با بیان اینکه یکسری عوامل سبب می‌شود تا به روایات ضعیف تمسک شود، ادامه داد: عواملی مانند اینکه فرمودند آینده جهان با حضور آن حضرت از عدل و داد فراگیر می‌شود. داستان‌سرایی، تطبیق حوادث در حال اتفاق بر مهدویت و خیال‌پردازی و... سبب می‌شود تا به چنین روایاتی تمسک شود که آسیب‌های مهمی دارد و سبب ایجاد سستی و تزلزل در آموزه مهدویت و انکار اصل مهدویت، تطبیق ناروا، ایجاد خرافه‌گرایی و... می‌شود.

این محقق با اشاره به کم‌توجهی به مبانی اعتقادی مهدویت، اظهار کرد: آموزه مهدویت آموزه اصیل اسلامی و با مبانی متقن است و برای تبیین و تفهیم آن لازم است قبل از دلایل نقلی به مبانی عقلی آن توجه شود. در روایات زیادی به ویژگی‌های منتظران اشاره شده است؛ مثلاً منتظران واقعی از مفاسد اخلاقی پرهیز می‌کنند. بنابراین اگر به خودسازی اخلاقی و ویژگی تربیتی منتظران توجه نکنیم، آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت. همچنین، نمادهای مهدوی می‌تواند شکلی مانند سرداب امام و مسجد سهله و... داشته باشد و اگر به این نمادها پیرایه بسته شود، کارکرد اصلی آن، که ذکر و یاد حضرت است، دچار اختلال می‌شود. لذا باید در تحقیقاتمان به این آسیب‌ها توجه کنیم.

در ادامه حجت‌الاسلام سعید روستاآزاد، ناقد و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گفت: اشاره کردید که به مهمترین آسیب‌ها می‌پردازید، ولی معیار و شاخص شما برای انتخاب این آسیب‌ها چه بوده است؟ به نظر بنده جای این بحث خالی است. همچنین شما به مهمترین عامل یا عوامل آسیب‌آفرین اشاره نکردید، زیرا مهمترین آموزه مهدویت فهم این معناست که امامت تداوم دارد و شیعیان باید به تنظیم‌گری روابط خود با امام و ولی بپردازند.

تنظیم رابطه شیعیان با امام؛ مهمترین بحث مهدوی
وی تصریح کرد: بعد از گذشت ۱۴۰۰ سال از اسلام و ۴ دهه از انقلاب آیا جامعه امروز ما این نوع تنظیم‌گری با ولی و امام را دارد یا نوع مردم ارتباطشان با امام زمان(عج) در حد شفاعت و حل مشکلات مادی است و به جایگاه کلان امام توجه نمی‌کنند. بنابراین مهمترین بحث؛ جایگاه امام و ولایت است. موضوع نومیدی از ظهور حضرت هم از موضوعات پررنگ در جامعه ماست و در افواه عمومی مردم این تعبیر بسیار شنیده می‌شود و باید راه حل ارائه شود. علاوه بر این، شما لایه‌های بینشی، اخلاقی، نمادها و... را بیان کردید، ولی عمده بحث شما تبیینی و علمی است، در صورتی که اکثر مردم با مسجد سهله و سرداب و ... با امام زمان مرتبط هستند نه توقیت و باید بیشتر به این نمادها توجه می‌شد.

روستا آزاد بیان کرد: موضوع دیگر اینکه شما به یکسری راه حل‌ها مانند توجه به براهین عقلانی و یکسری روایات اشاره کردید، ولی برخی راه حل‌ها محل دعواست، مانند ماجرای قمه زدن که ممکن است مرجعی آن را وهن تشیع بداند، ولی دیگری آن را جایز بشمارد. شما عدم تبیین را از آسیب‌ها شمردید، در حالی که در ماجرای احمدالحسن، وساوس شیطانی و دکان باز کردن بخش اصلی است نه اینکه صرفاً عدم تبیین باشد، زیرا این فرد و امثال او عامدانه و آگاهانه دست به چنین اقداماتی می‌زنند.

خواب به طور کلی قابل رد نیست
روستاآزاد ادامه داد: شما به بحث خواب اشاره کردید، ولی آیا می‌توان همه خواب‌ها را زیر سؤال برد؟ جمکران که نمادی برای مهدویت است در خواب رخ داده است گرچه یکی از مراجع فرمودند در بیداری رخ داده، ولی مطلقاً نمی‌توان خواب را رد کرد و حداقل نیازمند توضیح است تا مشخص شود خواب کسانی چون حسن بن مثله جمکرانی با دیگران تفاوت دارد. در بحث ترسیم چهره خشن از امام(ع) هم خیلی گذرا عبور کردید؛ صرف اینکه بگوییم روایات از نظر سند و رجال ضعیف است کفایت نمی‌کند، زیرا روایات آن‌قدر زیاد است که نمی‌توان همه آنها را کنار گذاشت. همچنین موضوع دیگر، برداشت منفی و ایستا در بحث شما بود. طبعا اگر کسی مقاله شما را بخواند، ذهنش معطوف به انجمن حجتیه خواهد شد، ولی هیچ استنادی به مطالب آنها ندارید.

وی تأکید کرد: انجمن حجتیه‌ می‌گویند ما همه این مطالبی را که شما می‌گویید باور نداریم و شما آن را به ما بسته‌اید. همچنین برداشت ناصواب از روایات و توقیت هم در زمره همین مسئله است. بحث استعجال در ظهور هم با اینکه روایتی را آورده‌اید ولی به نظر بنده باز ابهام مفهومی دارد و به نظر من عنوان جدیدی نمی‌خواهد و اگر به عنوان کارکرد فرهنگی هم به آن بنگریم، بحث استعجال، موضوع اصلی جامعه نیست. در مورد روایات سرنگونی قیام قبل از ظهور بیان کرده‌اید که معتقدان این روایات سرسپرده مستکبران و ظالمان هستند، ولی آیا اینکه برخی مراجع را که قائل به تشکیل حکومت و یا حتی قیام اجتماعی نیستند می‌توانیم بگوییم سرسپرده طاغوت و ظلمه هستند؟ موضوع دیگر تأکید بر اصل عقلی بود که عقل برای اثبات مهدویت است که بر سر آن اختلاف وجود ندارد و بر سر یکسری مسائل نقلی دعواست. بنابراین در اینجا عقل کارکرد چندانی ندارد.

مباحث کلی است
در ادامه نشست حجت‌الاسلام حسین الهی‌منش، رئیس پژوهشکده مهدویت دفتر تبلیغات، گفت: مباحث شما کلی و انتزاعی است و با نگاه مسئله‌محوری به دردهای اجتماع پرداخته نشده است. مطالب متعددی را بیان کرده‌اید و چون فضای مقاله اجازه نمی‌داد همه مطالب نیمه‌کاره رها شده است.

وی با بیان اینکه وقتی مطلب کلی و انتزاعی باشد، مطالبات مردم را حل نمی‌کند و کاربرد ندارد، اظهار کرد: ساختار مقاله منظم و منسجم نیست. در یک جا اصل آسیب و در برخی موارد مبانی آن را بیان کرده‌اید و در ساحات مختلف این بحث دنبال شده است و تحلیل‌های شما کم است، زیرا خواسته‌اید موضوعات بسیاری را در یک مقاله با حجم محدود بگنجانید. شما در عنوان آسیب‌شناسی، کارکردهای فرهنگی را ذکر کرده‌اید، ولی در ادامه به آسیب‌شناسی اصل بحث مهدویت پرداخته‌اید و به طور مختصر به نمادها و در بین کار به مبانی و روش‌شناسی پرداخته‌اید. این مقاله انتظارات ما را از شما که مقالات خوب بسیاری دارید برآورده نمی‌کند.

منبع: خبرگزاری ایکنا

پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی, پژوهشکده مهدیت و آینده پژوهی- نشست علمی, مطالعات مهدویت


امتیاز دهی

مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب

مطالب مرتبط

جریان های انحرافی و مدعیان دروغین مهدویت در دوران معاصر و راهبردهای مواجهه با آنها

ظرفیت زمان و مکان های مهدوی در زمینه سازی ظهور به کار گرفته شود / زمین بدون امام لحظه ای دوام نمی آورد

کسب دریافت سند ملی توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

آیا لازمه ظهور، شیوع یأس و ناامیدی در جامعه است

روش برخورد قرآن با جریان های انحرافی

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) یک فرد فقیه باشهامت روشن بود

جایگاه کلامی و رویکرد حدیثی در منتخب الاثر آیت الله العظمی صافی(ره) بی‌نظیر است

همایش «مهدویت و انتظار در اندیشه آیت‌الله صافی گلپایگانی» برگزار می‌شود

همایش بین المللی مهدویت و انتظار در اندیشه حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

افشای جریانات انحرافی؛ از ادعای نیابت خاص تا همسری امام زمان

پربازدید ترین مطالب

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.

[Part_Lang]

[Control]	تعداد بازديد اين صفحه: 398