English | العربیة
 
گروه تدوین سازمانهای دانش

گروه پژوهشی تدوین سازمان های دانش

1) بیانیه ماموریت
مأموریت گروه پژوهشی تدوین سازمان های دانش، تولید اصطلاح نامه ها و فرهنگ نامه های علوم اسلامی و تدوین و بومی سازی سیستم های نوین اطلاعاتی به منظور ذخیره و بازیابی دقیق اطلاعات علوم اسلامی.
 
2) اهداف بلند مدت (5 ساله)
1. پژوهش به منظور ارتقا و تکمیل اصطلاح نامه های حقوق جزای عمومی، ادیان، کلام جدید و ادیان
2. پژوهش در راستای تولید فرهنگ نامه های کلام اسلامی، منطق و کلام جدید
3. طرح تولید هستی شناسی علوم اسلامی (فاز اول)
4. پژوهش با رویکرد علم سنجی در حوزه کلام اسلامی
 
3 ) اهداف کوتاه مدت (2 ساله)
1. پژوهش به منظور ارتقا و تکمیل اصطلاح نامه‌های حقوق جزای عمومی و ادیان
2. پژوهش در راستای تکمیل فرهنگ نامه کلام اسلامی و  منطق
3. طرح تولید هستی شناسی علوم اسلامی (مرحله اول از فاز اول)
 
4) برنامه ها
انتشار اصطلاح‌نامه حقوق جزای اختصاصی و عمومی در قالب نرم افزار و پایگاه و کتاب
اهتمام اصلی به آماده سازی فرهنگنامه منطق، فرهنگنامه کلام قدیم  و فرهنگنامه فلسفه اسلامی (ویرایش اول آنها) است.
تصویب اصطلاحات پیشنهادی در آثار نمایه شده
شناسایی و جذب نیروهای مستعد
رفع مشکلات و اختلالات برنامه پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی با همکاری گروه اشاعه اطلاعات و دانش
اهتمام به انجام برنامه های پیشنهادی قطبی در راستای مسئله محوری
 
5) محصولات و آثار
 

اصطلاحنامه منطق

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1381

اصطلاحنامه مجموعه اصطلاحات استاندارد شده در یک حوزه معرفتی است که فهرستی از واژه‌های کلیدی و کاربردی آن حوزه را ارائه می‌دهد و روابط سلسله مراتبی، ترادف و وابستگی بین مفاهیم را عیان می‌کند. عناصر تشکیل‌دهنده اصطلاحنامه، مدخل‌ها و واژه‌هایی هستند که تبلور اطلاعات و یا دربرگیرنده مسائل متن و مدرک مورد نظرند.

مهم‌ترین کارکردهای اصطلاحنامه عبارتند از: 1. ارائه اصطلاحات استاندارد در یک حوزه معرفتی؛ 2. نشان‌دادن ساختار و درخت‌واره علم؛ 3. ایجاد هماهنگی میان نمایه‌سازان و استفاده‌کنندگان در ذخیره و بازیابی اطلاعات؛ 4. کنترل مترادفات و شبه مترادفات، تعیین اصطلاحات مجاز و مشخص کردن حدود معانی و دقت و وحدت رویه در نمایه سازی.

اصطلاحنامه منطق مشتمل بر 6327 اصطلاح است، که از این تعداد، 3730 اصطلاح مرجّح و 2597 اصطلاح غیر مرجّح است. مأخذ اصطیاد این اصطلاحات، به اقتضای ماهیت اصطلاحنامه‌نگاری، شامل منابع دست اول این علم و همچنین آثار رایج و متداول معاصر است.

نمایش اصطلاحات، دارای سه شیوه مرسوم است: نمایش الفبایی؛ نمایش نظام‌یافته؛ نمایش ترسیمی (درختی). این اثر بر اساس شیوه نمایش اصطلاحات، دارای سه بخش است، و هر بخش به یکی از سه شیوه مذکور اختصاص یافته است.

مقدمه اثر، مشتمل بر مطالب مهمی در باره سه موضوع است: 1. کلیاتی در باب اصطلاحنامه؛ 2. تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی؛ 3. ویژگی‌ها و مراحل تدوین اصطلاحنامه منطق.

این کتاب، که اولین اثر اصطلاحنامه‌ای در حوزه منطق به شمار می‌رود، ‏در سال ‏1381 در یک‏جلد با 440 صفحه به چاپ رسیده است، و همزمان با نشر مکتوب، به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران قرار گرفته و در بستر اینترنت قابل دسترسی است.

اصطلاحنامه علوم قرآنی

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1376

اصطلاحنامه مجموعه‌ای است مشتمل بر واژگان زبان نمایه‌ای کنترل شده که به گونه‌ای سازمان یافته، روابط پیشینی میان مفاهیم و اصطلاحات (روابط سلسله مراتبی، ترادف، وابستگی) در هر حوزه از معارف بشری را نمایش می‌دهد. اصطلاحنامه ابزاری جهت ذخیره سازی و بازیابی روشمند، دقیق و سریع اطلاعات و نیز نمایه سازی متون است.

مهم‌ترین کارکردهای اصطلاحنامه عبارتند از: 1. ارائه اصطلاحات استاندارد در یک حوزه معرفتی؛ 2. نشان‌دادن ساختار و درخت‌واره علم؛ 3. ایجاد هماهنگی میان نمایه‌سازان و استفاده‌کنندگان در ذخیره و بازیابی اطلاعات؛ 4. کنترل مترادفات و شبه مترادفات، تعیین اصطلاحات مجاز و مشخص کردن حدود معانی و دقت و وحدت رویه در نمایه سازی.

اصطلاحنامه علوم قرآنی مشتمل بر 4151 اصطلاح است، که از این تعداد، 1331 اصطلاح مرجّح و 2820 اصطلاح غیر مرجّح است. مأخذ اصطیاد این اصطلاحات، به اقتضای ماهیت اصطلاحنامه‌نگاری، شامل منابع دست اول این علم و همچنین آثار رایج و متداول معاصر است.

نمایش اصطلاحات، دارای سه شیوه مرسوم است: نمایش الفبایی؛ نمایش نظام‌یافته؛ نمایش ترسیمی (درختی). این اثر بر اساس شیوه نمایش اصطلاحات، دارای سه بخش است، و هر بخش به یکی از سه شیوه مذکور اختصاص یافته است.

مقدمه اثر، مشتمل بر مطالب مهمی در باره این موضوعات است: 1. اهمیت واژه‌شناسی؛ 2. کلیاتی در باب اصطلاحنامه؛ 3. جایگاه اصطلاحنامه در نظام اطلاع‌رسانی؛ 4. نگرشی بر اطلاع‌رسانی در علوم اسلامی؛ 5. تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی؛ 6. ویژگی‌ها و مراحل تدوین اصطلاحنامه علوم قرآنی.

این کتاب، که اولین اثر اصطلاحنامه‌ای در حوزه علوم قرآنی به شمار می‌رود، ‏در سال ‏1376 در یک‏جلد با 480 صفحه به چاپ رسیده است. همزمان با نشر مکتوب، به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران قرار گرفته و در قالب سی دی (پایگاه تخصصی علوم قرآنی) و نیز در بستر اینترنت قابل دسترسی است.

فرهنگنامه علوم قرآنی

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1394

فرهنگنامه كتاب مرجعى است كه در آن، آگاهى‏هاى مفيد، مختصر و مستند از یک رشته علمی در قالب مقاله (عمدتا كوتاه) ارائه می‌شود. هر مقاله فرهنگ نامه‏اى، گزارشى فشرده، مستند و قابل اعتماد از زبده‏ترين دانستنى‏ها پيرامون يك اصطلاح در قالب ساختارى منظم و منسجم است.

ویژگی فرهنگنامه‌های تدوین شده و در دست تدوینِ پژوهشکده اطلاعات و مدارک اسلامی، ابتنای آنها بر اساس نظم اصطلاحنامه علوم اسلامى و بهره‏گيرى از سيستم ارجاع است. از سوی دیگر، همه مقاله‏هاى این فرهنگنامه‏ها از يك ساختار مشترك برخوردارند كه به ترتيب شامل: مدخل، شناسه،  روابط اصطلاح نامه‏اى، بدنه اصلى و منابع است.

مهم‏ترين اهداف از نگارش فرهنگنامه‌های علوم اسلامى عبارتند از: 1. گرد آورى اطلاعاتى زبده، اساسى، مستند و كوتاه درباره هر يك از مدخل‏هاى  علوم اسلامى؛ 2. پاسخ گويى سريع و آسان به پرسش‏هاى مطرح در زمينه علوم اسلامى.

فرهنگنامه علوم قرآنی، تمامی اصطلاحات مصوب در اصطلاحنامه عاوم قرآنی را پوشش می‌دهد. از این رو می‌تواند منبعی باشد که اهل اصطلاحنامه و کاربران آن را به معانی و شواهد و اسناد شکل‌گیری اصطلاحات راهبری کند؛ چنانکه می‌تواند به مثابه منبعی مستند و معتبر مورد استفاده اهل تتبع و تحقیق در حوزه علوم قرآنی قرار گیرد. منابع دست اول، داشتن متن روان و زبان گزارشی، از ویژگی‌های فرهنگنامه علوم قرآنی است.

چاپ اول این کتاب، که گسترده‌ترین اثر فرهنگنامه‌ای در حوزه علوم قرآنی به شمار می‌رود، ‏در سال ‏1394 در یک‏جلد با 1027 صفحه به چاپ رسیده است، و همزمان با نشر مکتوب، به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران قرار گرفته و در بستر اینترنت قابل دسترسی است.

فرهنگنامه اصول فقه

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1389

این فرهنگنامه اثری است از پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم  که در مدت قریب به هشت سال (1371-1378) تدوین شد و ویرایش اول آن در سال 1378  چاپ مکتوب شد و هم اکنون(1397) به چاپ پنچم رسیده است. این در حالی است که هم زمان با نشر مکتوب به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران گرفته و در قالب سی دی(پایگاه تخصصی اصول فقه)، در بستر اینترنت و حتی برنامه های تلفن همراه قابل دسترسی است.

ویژگی ها

اين اثر علمى داراى شاخصه هايى است كه به اختصار مى آيد:

1. شناسايى حدود 6000 اصطلاح اصولى (شيعه و سنى) و گزينش بيش از 3000 مدخل از ميان آنان و ارجاع 2870 اصطلاح به آن ها با استفاده از سيستم ارجاع مترادف و شبه مترادف و در مواردى ارجاع خاص به عام;

2. تبيين مفهوم هر اصطلاح در ذيل مدخل هاى پذيرفته شده با بهره گيرى از منابع معتبر در دسترس; و استفاده از ارجاع مناسب در موارد لازم;

3. بيان سير تاريخى پيدايش و به كارگيرى برخى اصطلاحات;

4. استفاده فراگير از منابع شيعه و اهل سنت;

5. پرهيز از تكرار مطالب مشابه با بهره گيرى از روش ارجاع به مباحث و مستندهاى همانند;

6. كوشش در ارائه مطالب پيچيده ى اصولى در قالب الفاظى روان و رعايت ايجاز و پرهيز از مطالب حشو و زايد; با گستردگى و تنوع مطالب ارائه شده;

7. آوردن نام بعضى از صاحب نظران و ديدگاه هاى شان در همان موضوع;

8. استفاده از مثال هاى رايج و گوش آشنا;

9. آوردن آدرس كامل منابع در پايان هر مستند; با فونت متفاوت از متن، به منظور مراجعه محققان در صورت نياز;

10. پرهيز از علائم و قراردادهاى ويژه و استفاده از علايم متعارف از قبيل ارجاع به برخى از مستندها، به منظور آگاهى بيشتر محققان، با استفاده از نماد معروف «ر. ك» و «نيز ر.ك»;

11. تنظيم ساختار شكلى فرهنگ نامه بر اساس الفبايى حرف به حرف; كه اين نظام الفبايى با بخش ترسيمى (درختى) اصطلاح نامه اصول فقه نيز تكميل مى شود به گونه اى كه پس از مراجعه به آن، نقشه اى از طرح كلى اصطلاحات و موضوعات مرتبط ارائه شده تا پژوهشگران دامنه بررسى خود را در هر رده اى از رده هاى اصول فقه پيگيرى نمايند.

12. استناد مطالب به 160 منبع و مأخذ اصول فقه - از شيعه و سنى.

جوایز

1.فرهنگنامه اصول فقه، کتاب برگزیده سیزدهمین دوره جايزه كتاب فصل(1389)

2.تقدیر از فرهنگنامه اصول فقه در دومین همایش ملی ارتقای کیفیت آثار، محصولات و فعالیت های فرهنگی (1392)

اصطلاح ‏نامه اصول فقه‏

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1378

این کتاب برای اولین بار در جهان در حوزه اصطلاحنامه اصول فقه  توسط پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم  تدوین شد. این‏ تحقیق ‏توسط گروه‏ پژوهشى‏ اصول‏ فقه ‏در سال ‏1374 با همکارى اساتید مشاور آغاز گردید و درسال‏1378به پایان رسید، که دریک‏جلد با403صفحه و5394اصطلاح به چاپ رسیده است. همزمان با نشر مکتوب به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران گرفته و در قالب سی دی(پایگاه تخصصی اصول فقه) و نیز در بستر اینترنت قابل دسترسی است.

ویژگی ها

اولین اصطلاحنامه تدوین شده در حوزه علم اصول فقه

تنظیم رده های اصلی علم اصول فقه بر اساس نظر مشهور

گستردگی اصطلاحات اخذ شده که در نوع خود بی نظیر است

بهره گیری از اساتید و چهرهای برتر در علم اطلاع رسانی و اساتید مطرح حوزه علمیه قم

مجموعه فوق، با مراجعه به بیش ‏از 180 منبع ‏اصولى شیعه و سنی ‏استخراج

 و به ‏سه ‏بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم شده است.در بخش الفبایى هر یک از اصطلاحات مربوط به اصول فقه در ردیف الفبایى خود قرار گرفته و روابط پیشینى اصطلاح نامه ‏اى میان آن و باقى اصطلاحات در حوزه فقه معین شده است.

در بخش نظام یافته تمامى اصطلاحات اصول فقه از عام‏ ترین اصطلاح به همراه مترادف ‏ها، اخص ها و وابسته ها تا خاص ‏ترین آن تنظیم یافته است به نوعى که مى توان مجموعه اصطلاحات اصول فقه را به صورت رده بندى شده با همه اطلاعات فرعى در این بخش ملاحظه کرد.

بخش سلسله مراتبى دست‏رسى به رده‏هاى اعم و اخص را به صورت منظم رده بندى با تعیین لحاظ ممکن نموده است.

جوایز: تقدیرنامه یونسکو برای اصطلاحنامه علوم اسلامی تولیدی مرکز (1372)

اصطلاح نامه اخلاق اسلامی

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1386

این کتاب برای اولین بار در جهان در حوزه اصطلاحنامه اخلاق اسلامی توسط پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم  تدوین شد. تدوین اصطلاح‏نامه اخلاق اسلامى‏در سال1376 با هم‏کارى اساتید مشاور آغاز گردید و تحقیق آن درسال1382 به پایان رسید.. همزمان با نشر مکتوب به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران گرفته و در بستر اینترنت قابل دسترسی است.

ویژگی ها

این مجموعه حاوى‏4728اصطلاح است که با مراجعه به‏175منبع اخلاقى در سه بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم گردیده و چاپ و نشر گردید.

اولین اصطلاحنامه تدوین شده در حوزه اخلاق اسلامی

تنظیم رده های اصلی علم بر اساس نظر مشهور

گستردگی اصطلاحات اخذ شده که در نوع خود بی نظیر است

بهره گیری از اساتید و چهرهای برتر در علم اطلاع رسانی و اساتید مطرح حوزه علمیه قم

اصطلاحنامه اصلاح الگوی مصرف

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1389

این کتاب برای اولین بار در جهان در حوزه اصطلاحنامه اقتصاد(شاخه الگوی مصرف) توسط پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم  تدوین شد. تدوین این اصطلاح‏نامه ‏در سال1389 آغاز گردید و تحقیق آن همان سال1382 به پایان رسید. همزمان با نشر مکتوب به صورت  نشر دیجیتال نیز در اختیار کاربران گرفته و در بستر اینترنت قابل دسترسی است. از آنجا كه سال1388 از سوى مقام معظم رهبرى حضرت آيت الله خامنه اى حفظه ا... تعالى به عنوان سال حركت به سمت اصلاح الگوى مصرف ناميده شده است، این کار در راستای اجرای فرامین رهبری به عنوان پروژه ای با اولویت بالا در دستور کار ویژه پژوهشگاه قرار گرفت و با سرعت زیادی به نتیجه رسید.

ویژگی

این مجموعه حاوى‏1200 اصطلاح است که با مراجعه به‏ منابع  در سه بخش الفبایى، نظام یافته و ترسیمى تنظیم گردیده و چاپ و نشر گردید.

اولین اصطلاحنامه تدوین شده در شاخه الگوی مصرف حوزه اقتصاد

گستردگی اصطلاحات اخذ شده که در نوع خود بی نظیر است.

اصطلاح نامه کلام اسلامی

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1382

اصطلاح نامه کلام اسلامی مجموعه ای ازاصطلاحات استاندارد شده در حوزه علم کلام اسلامی و فهرستی منظم از واژه های کلیدی و کاربردی آن حوزه، همراه با روابط معنایی بین آن ها است.

اصطلاحات این حوزه دارای 18 رده اصلی می باشند:

احکام کلامی، افعال، ادیان، انسان شناسی، جهان شناسی، خداشناسی، راه نما شناسی، شریعت، ذات، فرجام شناسی، صفات، عقاید، فرق کلامی، قواعد کلامی، کلام عقلی، کلام نقلی، مذاهب کلامی، مسایل کلامی

تعداد واژگان:

  1. تعداد کل واژگان 14814
  2. تعداد واژه های غیرمرجح 6322
  3. تعداد واژه های اخص 9635
  4. تعداد واژه های راس 18
  5. تعداد واژه های وابسته 3910
  6. تعداد منابع و مدارک بررسی شده  181 مدرک

اين پژوهش به همت گروه پژوهشى‏ كلام اسلامى‏ در سال1375 و با هم‏كارى اساتيد مشاور آغاز گرديد و در سال‏1382به پايان رسيد، كه دردو جلد با1116 صفحه به چاپ رسيده است. مجموعه فوق، با مراجعه به بيش از181منبع‏ كلام اسلامى‏ استخراج و به‏ سه‏ بخش الفبايى، نظام يافته و ترسيمى شكل گرفته است.

مجموعه مقالات همایش اصطلاح‌نامه و کاربرد آن درمحیط الکترونیکی

گردآوری : محمد هادی یعقوب نژاد ، سید مهدی طاهری

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1391

همایش ملی "اصطلاحنامه و کاربردهای آن در محیط الکترونیکی" حاصلِ مطالعات گسترده و برنامه‌ریزی شده کارشناسان پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی بر روی کاربردها، کارکردها، و رویکردهای نوین مرتبط با حوزه اصطلاحنامه‌ بود. این پژوهشکده از پیشگامان و فعالان شاخص در زمینه تدوین اصطلاحنامه –‌آن هم به صورت بنیادی-است، به منظور افزایش قابلیت‌ها و بهره‌وری اصطلاحنامه‌های تولیدی، بویژه در محیط الکترونیکی و کارکرد بازیابی، این مطالعات را از سال 1384 آغاز نمود. پیشرفت‌های حوزه اصطلاحنامه بعد از ایجاد محیط الکترونیکی، با پیدایش نظام‌های دانش-مدار، و نظام‌های معنایی ذخیره و بازیابی اطلاعات، و افزایش بکارگیری اصطلاحنامه‌ها در محیط‌های اطلاعاتی مختلف آن قدر گسترده درک شد، که برگزاری همایشی ملی با هدف آگاهی از آخرین تحولات این حوزه را ضروری می‌نمود. استقبال و حمایت معنوی اشخاص حقیقی و حقوقی متخصص و فعال در حوزه علم اطلاعات و فناوری اطلاعات از این همایش ستودنی است. ارسال بیش از هشتاد چکیده و حدود شصت متن کامل مقاله به دبیرخانه همایش با پوشش تمامی محورهای همایش، نیز پشتیبانی نهادهای معتبری چون "انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران" بیانگر این مطلب است. از سوی دیگر همایش، نشانگر دانش بالا و بروز، و تجربه مفید اشخاص حقیقی و حقوقی کشور در حوزه هدف بود.

نگاهی کوتاه به مجموعه مقاله های ارائه شده در همایش اصطلاحنامه بر این نکته تاکید دارد که مبحث اصطلاحنامه از زوایای گوناگون نظری و کاربردی مورد توجه حرفه کتابداری و اطلاع رسانی قرار گرفته است. هرچند که پوشش مقاله ها گسترده است و می تواند اشارتی باشد بر عمومی بودن رویکرد همایش نسبت به موضوع اصطلاحنامه، اما با توجه به این واقعیت که همایش نخستین همایش در این زمینه است می توان استدلال کرد که هدف اصلی این رخداد محقق شده است. همچنین، توجه به محتوای تک تک مقاله ها و کشف این امر که آنها از رویکردهای علمی و پژوهشی نوین در برخورد با موضوع اصطلاحنامه استفاده کرده اند می تواند نشان دهنده نقطه قوت تلاشهای کتابداران و اطلاع رسانان ایران باشد.

درآمدی بر مبانی اصطلاح‌نامه علوم اسلامی

محمد هادی یعقوب نژاد

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1375

اصطلاح نامه جامع علوم اسلامی و حوزه علمیه : مسئله  مدیریت اطلاعات اسلامی به شیوه مدرن، ضرورتی انکارناپذیر است و پیش رفته ترین شیوه برای مدیریت اطلاعات و  توسعه علوم اسلامی، سازماندهی این اطلاعات بر اساس اصطلاح نامه  است. از این رو پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شناسایی و انتقال آخرین دست آوردهای علمی و استانداردهای شناخته شده جهانی را که بتوان از آن ها در راه رشد و گسترش معارف اسلامی سود جست وجهه همت خود ساخته است؛ و به همین دلیل، طراحی و تدوین اصطلاح نامه جامع علوم اسلامی را از سال 1371 آغاز نمود و بدین منظور برای اولین بار در زبان فارسی مبانی این استاندارد را با مدل سازی در حوزه علوم اسلامی انجام داد که تدوین کتاب درآمدی بر مبانی اصطلاح نامه علوم اسلامی یکی از آن ها ست. این اثر پس از مشورت فراوان با اساتید معروف این رشته تدوین و درسال 1375 منتشر شد تا برای شناخت اصطلاحات علوم اسلامی، طبقه بندی، تعیین محدوده علوم اسلامی و رشد و گسترش و تعلیم آن ها و ارائه الکترونیکی اطلاعات علوم اسلامی بکار آید. از این رو، این کتاب با تبعیت از استاندارد ایزو 2788 در حوزه مدیریت اطلاعات با توجه به اصول و قواعد جهانی، تهیه  و همانند دستنامه ای استاندارد بکار رفته و محققانی را برای برآوردن این خواسته پرورش داده است. وبا عنایت الهی،  تلاش علمی همین محققان برای اولین بار در جهان اسلام به ثمر نشسته و  هم اینک؛ با شناسایی و تنظیم روابط معنایی حدود 400 هزار اصطلاح  شناخته شده در رشته های علوم اسلامی (یازده رشته علم اسلامی) و مستندسازی آنها، اقدامی اساسی برای مدیریت اطلاعات اسلامی صورت گرفته است.  این کتاب هنوز هم  تنها منبع مورد  استفاده در طراحی و تدوین اصطلاح‌نامه‌ها به شمار می آید. ومباحثی مانند ذیل را بدست می دهد:

چیستی اصطلاح نامه

ریشه شناسی اصطلاح نامه

کاربردهای اصطلاح نامه

1-ثبت و ضبط واژگان مترادف و شبه مترادف و تعيين واژه رايج تر و ارجاع ساير واژگان به آن

2-تعيين رابطه اعم و اخصي ميان اصطلاحات 

3-بيان ارتباطات وابستگی( متني و بحثي و تداعي ميان اصطلاحات)

4-کشف مشترکات لفظي و تبيين وجوه تمايز از طريق ارائه واژگان داراي توضيحگر

5-مرجعیت درمدیریت و توسعه علوم

نقش های اصطلاح نامه

-مدیریت یک پارچه اطلاعات معارف اسلامی

-مدیریت پویا و گسترش پذیر اطلاعات علمی

-توسعه علوم اسلامی

-انتخاب مدخل هاي فرهنگ نامه اي و دايرة المعارفي

-ایفای نقش در فرايند تحقيق و پژوهش

-انعکاس تحولات رشته‌های علوم

-ارزشیابی دانش ها

-مطالعه روابط میان رشته‌ای

منهج تدوین معجم مصطلحات العلوم الاسلامیه

محمد هادی یعقوب نژاد

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1386

بر اساس تجربه های علم مدیریت اطلاعات و دانش شناسی یکی از بهترین منابع و ابزار بسیار با اهمیت در مدیریت اطلاعات و دانش مدون، اصطلاح نامه ها به شمار می روند که با مدیریت اصطلاحات علمی بر اساس اصولی مشخص؛ به مدیریت اطلاعات یعنی؛ فراهم آوری، سازماندهی، ذخیره، پردازش، بازیابی، اشاعه و ترویج اطلاعات به صورتی پویا کمک شایان توجهی می کنند. اکنون کاربرد اصطلاح نامه ها فقط به نمایه سازی و ذخیره و بازیابی اطلاعات محدود نمی شود بلکه دوشادوش تحولات علوم و افزایش مدارک و اطلاعات، اصطلاح نامه ها نیز دگرگون می شوند و پیوسته دستخوش جرح و تعدیل و حذف و افزایش اند و چون معمولا به رشته و قلمروی ویژه مرتبط اند، پویایی رشته مربوط یا قلمرو آن، بر چگونگی تحول مفهومی اصطلاح نامه ها و روابط سلسله مراتبی آن ها اثر می گذارد. و بدین سبب، اصطلاح نامه ها، مدیریت پویا و مستمر دانش ها که بر اساس اصطلاحات و مفاهیم مستقر می شود را فراهم می نمایند. هر گاه اطلاعات حوزه های دانشی بر پایه اصطلاح نامه ها، فراهم آوری، سازماندهی و ارائه شوند گام های اساسی در مدیریت قابل گسترش اطلاعات به درستی برداشته شده و زمینه حرکت در مرزهای دانش و مسیر لازم برای تولید دانش گشوده خواهد شد. بدیهی است که اطلاعات حوزهای دانشی اسلامی و معارف آن از این قاعده مستثنی نیست. و می بایست این اطلاعات حقیقی و اثر گذار بر زندگی دنیوی و اخروی انسان، بر پایه  اصطلاح نامه های علوم اسلامیسازماندهی و ارائه شود و بدین روش اطلاعات اسلامی تنظیم و بر بسترهای فضای مجازی منتشر گردد.

این کتاب برگردان عربی کتاب "درآمدی بر مبانی اصطلاح‌نامه علوم اسلامی" می‌باشد.

فرهنگ موضوعات وچکیده آثارشهید مطهری(ره)

محمد هادی یعقوب نژاد

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1396

از آنجا که آثار شهید مطهری(ره) مشتمل بر موضوعات و مباحث متنوعی است از مسایل فلسفی گرفته تا مسایل جزیی دنیوی و اخروی، عبادی و اعتقادی، اخلاقی و ارشادی، فردی و اجتماعی، طبیعی و تاریخی، همچنین اشخاص، مکان‌ها و سازمان‌های خاص. صحیح نیست که موضوعات مختلف را در تنگنای چند مقوله و سر موضوع معدود بگنجانیم. لذا مبنای کار بر نمایه سازی  موضوعی از زوایای متن آثار شهید استوار شده است صفحه به صفحه و در مواردی پاراگراف‌های آنها بررسی و تحلیل موضوعی شده و با احتیاط کامل و رعایت جنبه‌های معنایی و مفهومی مطالب؛ چکیده‌های جزیی از هر اثر تهیه شده و موضوع و یا موضوعات مورد نیاز با استفاده از منطق اصطلاح نامه  و به ویژه اصطلاح نامه‌های علوم اسلامی برای قطعات متن برگزیده شده است و حتی المقدور از تعبیرات خود استاد برای انتخاب شکل موضوع استفاده شده است. در آغاز، کلیدواژهای برگزیده  اصلی و ارجاعی به  18339  می‌رسید، ولی با بررسی‌ها و حذف و اصلاحات لازم و با ملاحظه این که حجم اثر بزرگ نشود، در نهایت 10450 کلید واژه برگزیده شده است.  از این رو فرهنگ موضوعی حاضر 4563 موضوع و یا اصطلاح اصلی و 5887 اصطلاح ارجاعی را در‌بر دارد و از این لحاظ مرحله جدیدی در طرح و تدوین فرهنگ موضوعات آثار شهید مطهری به شمار می آید.

این اثر مشتمل بر چکیده 92 جلد از آثار استاد شهید مطهری(ره) به ضمیمه راهنمای موضوعات آن  و در دو قسمت به شرح ذیل تنظیم شده است:

1.«راهنمای موضوعات»: در این بخش، از طریق موضوعات به چکیده‌ها و محتوای آثار راهنمایی می‌شوید. بدین ترتیب که موضوعات و کلید واژه ها، همچنین اسامی اشخاص، مکان ها و سازمان های خاص که در آثار شهید مطهری از آنها بحث شده،  به صورت الفبایی ردیف شده است و جای  بحث آن‌ها (نام منبع و صفحه) از تمامی  آثار شهید مطهری یک جا گرد آمده است. شما می‌توانید با توجه به نماد«چ» یعنی چکیده و شماره پس از آن، مطالب، تحلیل ها، دیدگاهها، و نقد و بررسی های استاد شهید را در قسمت «چکیده آثار» پیگیری نموده و ببینید.

2.«چکیده آثار»: عناوین آثار شهید مطهری به صورت الفبا مرتب شده و چکیده های کلی هر اثر،ً با استفاده از متن آثار و مقدمه آنها و مطالبی که شورای نظارت بر آثار شهید مطهری آورده اند تنظیم شده است و بدنبال آن؛ چکیده‌های عنوانی ریز از هر کتاب به ترتیب صفحات و با یک شماره خاص یک جا قرار گرفته است تا جوینده با مرور آنها، از محتوای کامل هر کتاب آگاه شود. این قسمت علاوه بر چکیده هر کتاب؛ مشتمل بر 14000 چکیده عنوانی  از آثار شهید مطهری است. با این که این بخش به تنهایی قابل استفاده است ولی برای دسترسی به آثار به صورت موضوعی، بخش یک  «راهنمای موضوعات» نیز ضمیمه شده است.

 

اصطلاح نامه فلسفه اسلامى‏

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1376

تدوین اصطلاح‏نامه فلسفه ‏در سال 1373 شروع و درسال 1376 به پايان رسيد. این اثر دردوجلد و مشتمل بر 23000 اصطلاح است. اصطلاحات مجموعه فوق، با مراجعه به بيش از122منبع ‏فلسفى ‏استخراج و به صورت الفبايى تنظيم و چاپ شده است. حوزه فعاليت اين اصطلاح نامه تمامى مكاتب فلسفه اسلامى، يعنى فلسفه مشاء، حكمت اشراق و حكمت متعاليه را شامل مى‏شود.

اصطلاح‏نامه علوم حديث‏

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1390

تدوين اصطلاح‏نامه علوم حديث در دو بخش اصطلاحات و اعلام رجالى در اواخر سال 1376 با هم‏كارى استادان مشاور شروع شده و تحقيق آن در بخش اصطلاحات درسال ‏1382به پايان رسيد. اين مجموعه حاوى 8100 اصطلاح و افزون بر 22000 اعلام رجالى با روابط خاص خود است كه بيش از 30100 واژه را در بر گرفته و با مراجعه به120 كتاب علوم حديثى استخراج گرديده و بخش اصطلاحات آن در دست انتشار  است.

اصطلاح‏نامه معارف مهدوی

جمعی از محققین

تهیه شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

سال 1382

تدوین اصطلاح نامه معارف مهدوی از سال 1390 آغاز و در سال 1393 به پایان رسید. این مجموعه حاوی 2000 اصطلاح در حوزه معارف مربوط به وجود مقدس امام زمان(عج) است که در سال 1393 در قالب ویکی معارف مهدوی توسط ریاست دفتر تبلیغات اسلامی رونمایی گردید.

در دست انجام

فرهنگنامه کلام اسلامی

فرهنگنامه کلام اسلامی که در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در حال تدوین است، در بردارنده اصطلاحات متداول حوزه معرفتی کلام اسلامی است که با بررسی بیش از 400 منبع از منابع شیعه و سنی دامنه وسیعی از مفاهیم این علم را منعکس می‌کند. در این اثر سعی شده آگاهی‌های پایه و گزیده از علم کلام اسلامی با توجه به صحت علمی، در قالب مقاله‌های کوتاه و فشرده و به صورت دایرة المعارفی، ارائه گردد.

 از آن‌جا که گزینش مداخل این فرهنگنامه بر پایه اصطلاحنامه کلام اسلامی (از آثار منتشر شده همین پژوهشکده) است، تمام موضوعات در حوزه مورد نظر را پوشش خواهد داد. از نظر سطح، ویژه بزرگ سالان و از نظر شمول، تخصصی است و بر اساس تنظیم الفبایی حرف به حرف، تدوین می‌شود.

مدخل یابی این فرهنگنامه از میان بیش از 14000اصطلاح کلامی صورت گرفته و با استفاده از نظام ارجاع مترادف و شبه مترادف و در مواردی ارجاع خاص به عام، موجب وسعت و تفصیل موضوعات خواهد بود.

تلاش تدوین کنندگان این اثر که متشکل از اساتید، محققان، مشاوران و کارشناسان فن می‌باشد، استناد به منابع دست اول، داشتن متن ساده و روان، زبان گزارشی، استنادات درون متنی، تاریخ بندی بودن، روشنی مطالب و کوتاهی عبارات است.

تاکنون کار تدوین مقالات بخشی از مدخل ها به پایان رسیده و در پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی بارگزاری شده است.

اصطلاح نامه راویان حدیث

اصطلاح‏نامه فقه‏

اصطلاح‏نامه کلام جدید

ویرایش اصطلاح نامه اخلاق اسلامی

ویرایش اصطلاح نامه کلام اسلامی

نشر مکتوب نمایه های کلام اسلامی

ویرایش اصطلاح نامه علوم قرآنی

اصطلاح نامه حقوق

اصطلاح نامه ادیان

فرهنگنامه منطق

فرهنگنامه فلسفه اسلامی


به روزرسانی در سایت: 29 آبان 1397

 
امتیاز دهی
 
 


آخرین به روزرسانی:
دوشنبه 11 ارديبهشت 1402 10:47:03

تعداد بازديد اين صفحه: 15340
مطالب مرتبط پربازدیدترین اخبار

ALI

آدرس: قم- میدان شهدا- ابتدای خیابان معلم

 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
تلفن: 3115- 025

داخلی روابط عمومی پژوهشگاه: 6824 ( فقط امور مربوط به  روابط عمومی)

جهت ارتباط با سایر بخشهای پژوهشگاه، بر روی فایل زیر خط کلیک کنید: 

ایمیل: info@isca.ac.ir

فايلها
تلفنهاي داخلي سايتهاي پژوهشگاه. 96.5.30.pdf 198.547 KB

ایتا
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) می‌باشد
خانه | بازگشت |
Guest (PortalGuest)

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت : شرکت سیگما