جهانی‌شدن و بسط نمایندگی- دکتر محمد پزشگی
آن چیزی که دولت را مهم می‌کند، ضرورت وجودیِ دولت است و تا این ضرورت باقی باشد، دولت هم باقی خواهند ماند. گاهی دولت به واسطه تأمین امنیت ضرورت می‌یابد، نظیر دولت مطلقه هابزی؛ گاهی بواسطه تأمین رفاه و گاهِ دیگر برای قانون. نیز دولت همواره ملازم قِسمی نمایندگی است و از این روی، نمایندگی، به رغم تحول صورت‌های گوناگون آن، به قوت خود باقی خواهد ماند. اساساً هر پاسخی که به آنارشیسم می‌دهیم، گویی از ضرورت دولت و نمایندگی سخن گفته‌ایم.
برخی مدعی زوال دولت و نمایندگی با پدیدارهایی چون جهانی شدنند. استدلال ایشان هم این است که جهانی‌شدن بواسطه اینکه برخی عناصر حقوقی دولت را (که اساساً با جمعیت و مرز تشخص می‌یابد) به چالش می‌کشد و یا بی‌معنا می‌کند، تهدیدی جدی برای دولت و نماندگی محسوب می‌شود؛ با این حال، دست‌کم به واسطه برخی تجربه‌های متأخر مانند پاندمی کرونا و یا جنگ اوکراین، اهمیت دولت و نهاد نمایندگی همچنان خودنمایی می‌کند. البته ممکن است به دلیل برخی روندهای نوظهور مانند دیجیتالی‌شدن و ظهور شبکه‌های اجتماعی، نمایندگی دچار تحول معنایی شود و یا شاهد نوعی رقیق‌شدن معنای نمایندگی باشیم؛ اما أصل نمایندگی ضرورتی تاریخی داشته و باقی خواهد ماند.
این سخن که دمکراسی مستقیم در حال جایگزینی با حکومت نمایندگی است، سخنی ناتمام و خلافِ شواهد تاریخیِ دور و نزدیک است. دمکراسی مستقیم پیشنهادی ناشی از ساده پنداشتن سیاست است، در حالی که سیاست به شدت پیچیده است. دمکراسی مستقیم با جمعیت کم و روابط اجتماعی محدود سازگار است، نه جهان نامحدود و متنوعی که ما در آن زندگی می‌کنیم. امروزه هم دولت و مناسبات اجتماعی در اوچ پیچیدگی خود هستند. اساساً هر چه بیشتر وارد اتحادهای منطقه‌ای، قاره‌ای یا جهانی شویم پیچیدگی‌ها نیز بیشتر و نیاز به سازوکار نمایندگی پررنگ‌تر می‌شود.
جهانی‌شدن به رغم اینکه در ادعا، چالش و تقابلی بنیادین با مفهوم نمایندگی دارد، اما خود با ایجاد جامعه مدنی بین‌اللملی یا همان گروه‌های فشار بین‌المللی و احزاب فراملی، در حال افزودن صورت‌های جدیدی از نمایندگی به صورت‌های پیشین آن است. ماجرای محاکمه حمید نوری توسط یک دادگاه بین‌المللی را از همین دریچه باید دید. حمید نوری را دولت ملی سوئد محاکمه نکرد، بلکه یک دادگاه بین‌المللی و دادستانی که مدعی نمایندگی طیفی از افراد، دولت‌ها و گروه‌هاست، محاکمه کرد. بنابراین روندهای جاری ملی و فراملی نه تنها نشانه‌ای از زوال نمایندگی به دست نمی‌دهد، بلکه شواهد قابل اطمینانی برای بسط و تداوم آن نیز عرضه می‌کند.
منبع:
دو ماهنامه مسائل حکمرانی شماره اول
دوماهنامه مسائل حکمرانی, محمد پزشگی
|