گروه اسلام و مطالعات معنویت، یکی از سه گروه مطالعاتی در پژوهشکدۀ اخلاق و معنویت است که دکتر احمد شاکرنژاد مدیریت آن را به عهده دارد. این گروه به‌طور رسمی از سال ۱۳۹۶ آغاز به کار کرد و ضمن تکمیل‌کردن و سامان‌دادن به چند پروژۀ سابق در این پژوهشکده و مبادرت به چاپ آن‌ها، پروژه‌های دیگری نیز در دستور کار خود قرار داد. مصاحبۀ زیر حاصل گفت‌وگو با دکتر احمد شاکرنژاد است.
گروه اسلام و مطالعات معنویت، یکی از سه گروه مطالعاتی در پژوهشکدۀ اخلاق و معنویت است که دکتر احمد شاکرنژاد مدیریت آن را به عهده دارد. این گروه به‌طور رسمی از سال ۱۳۹۶ آغاز به کار کرد و ضمن تکمیل‌کردن و سامان‌دادن به چند پروژۀ سابق در این پژوهشکده و مبادرت به چاپ آن‌ها، مانند کتاب عرفان و بایسته‌های عرفان‌پژوهی و همچنین فرهنگ آثار عرفانی، پروژه‌های دیگری نیز در دستور کار خود قرار داد.
به همین بهانه گفت‌وگویی با دکتر احمد شاکرنژاد دربارۀ اهمیت پرداختن به مطالعات معنویت و نیز پروژه‌های در دست اجرای این گروه صورت گرفته که در زیر می‌خوانید:
*** به نظر شما چرا مطالعات معنویت و پرداختن به مباحث این‌چنینی در جامعۀ امروز ضرورت دارد؟
بعد از دوره‌ای مبارزه با دین و ماوراء طبیعت، واژۀ معنویت، امروزه دوباره بر سرزبان‌ها افتاده و در حیطه‌های مختلف سخن از معنویتهای جدید به میان می‌آید، اما با کمی دقت در کاربردهای متعدد این واژه، آشکار می‌شود که معنویتهای جدید و نوظهور– که عمدتاً خاستگاه غربی دارند- بعضاً در تقابل با دین‌داری نهادينه و یا به عنوان بدیل آن به حساب می‌آید؛ از این رو لازم است ضمن بالابردن سواد معنوی جامعه، طبق موازین و آموزه‌های اسلام، معنویت دینی از معنویت غیردینی تفکیک و شاخصه‌ها و راهکارهای زیست معنوی در جهان مدرن ترسیم شود.
*** گروه اسلام و مطالعات معنویت، در این زمینه چه آثاری تولید کرده است؟
غیر از دو کتاب عرفان و بایسته‌های عرفان‌پژوهی و فرهنگ آثار عرفانی – که آثار این گروه مطالعاتی قبل از رسمیت یافتن آن است- پروژه‌های دیگری نیز در دستور کار این گروه قرار داشته که بعضی چاپ شده، برخی در مرحلۀ نهایی هستند و بعضی دیگر نیز در حال مطالعه و اجرا. دو مورد از این پروژه‌ها تا کنون چاپ شده است؛ یکی کتاب درآمدی بر مطالعات معنویت به کوشش حجت‌الله آزاد و این‌جانب؛ در این کتاب جمعی از معنویت‌پژوهان به ارائۀ مباحث خودشان در زمینۀ چیستی معنویت اسلامی، روش‌شناسی آن و مفهوم‌شناسی و مطالعات معنویت در دین‌پژوهی و جامعه‌شناسی پرداخته‌اند. در بعضی از مقالات این اثر هم به شاخصه‌های معنویت اسلامی و گونه‌های معنویت‌گرایی پرداخته شده است.
اثر دیگر، معنویت‌گرایی جدید؛ مؤلفه‌های مفهومی و لوازم اعتقادی و نشانه‌های گفتمانی، نوشتۀ بنده است که در این کتاب ضمن مفهوم‌شناسی معنویت در غرب به این امر پرداخته شده که در سیر تحولات مفهومی، این واژه امروزه چه مفاهیمی دارد و بر اساس این مفهوم جدید، چه جریان‌ها و سنت‌هایی اخیراً تحت عنوان معنویت‌گرایی جدید شکل پیدا کرده است.
*** آیا پروژه‌های اتمام یافته و آمادۀ نشر هم دارید؟
گروه اسلام و مطالعات معنویت پروژه‌هایی هم دارد که به احتمال زیاد در سال ۱۳۹۹ محصول نهایی آن‌ها به فضای علمی - فرهنگی کشور ارائه می‌شود. سه پروژه‌ای که امیدواریم امسال به چاپ برسد، عبارتند از:
درآمدی بر مدل‌های زیست معنوی در قرآن؛ که به همت دکتر محمدجواد رودگر و با نظارت دکتر محمد فنایی اشکوری در حال انجام است؛ مراحل نگارش آن تمام شده و ارزیابی آن هم صورت گرفته و در حال اصلاحات و اعمال ارزیابی و آماده‌شدن برای چاپ است.
شیوه‌های مواجهۀ تبلیغی با افراد در معرض معنویتهای نوظهور؛ که مجری این پروژه حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا مظاهری سیف و با نظارت دکتر حمزه عبدی به اتمام رسیده و بعد از سپری‌شدن ارزیابی‌های آن و اعمال نکات اصلاحی، اکنون در مرحلۀ تأیید نهایی و ارسال برای چاپ است.
مطالعات معنویت در علوم انسانی؛ (مثل معنویت در جامعه‌شناسی، معنویت و روان‌شناسی، معنویت و علوم تربیتی، معنویت و الهیات و...) . این پروژه مجموعه مقالاتی است که نویسندگان تلاش کرده‌اند پیشینۀ پژوهشی مطالعات معنویت در رشته‌های علوم انسانی را معرفی کنند. این پروژه به همت دکتر وحید سهرابی‌فر انجام و نهایی شده و ناظر آن، دکتر هادی وکیلی است و اکنون در مرحلۀ ارزیابی نهایی قرار دارد.
*** آیا نشست‌ها و همایش‌هایی هم در این خصوص برگزار می‌شود؟
پروژۀ دیگر این گروه، «کارگاه‌های تخصصی معنویت‌پژوهی» بوده که تا کنون پنج کارگاه در این رابطه برگزار شده؛ مثل: معنویت و جامعه‌شناسی (دکتر باقر طالبی دارابی)؛ معنویت و سازمان (دکتر عباسعلی رستگار)؛ معنویت و درمان (دکتر مسعود آذربایجانی)؛ معنویت اسلامی و چالش‌های جهان معاصر (دکتر بهزاد حمیدیه)؛ جریان‌شناسی و ارزیابی مطالعات معنویت شیعه (دکتر محمدجواد رودگر) و ... .
*** لطفاً دربارۀ پروژه‌های در حال اجرا نیز توضیحاتی بفرمایید.
در گروه اسلام و مطالعات معنویت، پروژه‌های دیگری هم تصویب شده و در حال اجراست؛ مثل پروژۀ «جریان‌شناسی منتقدین معنویت‌گرایی جدید در غرب» که مجری آن دکتر احمدرضا مفتاح و ناظر آن دکتر بهزاد حمیدیه است؛ بخش عمده‌ای از کار انجام شده و در آن، به طور ویژه به انتقاداتی که کلیسای کاتولیک به جریان عصر جدید و معنویت‌گرایی عصر جدید داشته، پرداخته شده و آن انتقادات بازخوانی شده و به فارسی‌زبانان معرفی شده است.
چند پروژۀ دیگر هم در مرحلۀ عقد قرارداد است و هنوز شروع به فعالیت نکرده‌ایم. پروژه‌هایی مثل: نقد تناسخ، نقد قانون جذب، نقد خدای درون، نقد کارکردگرایی و تجربه‌گرایی در معنویت‌گرایی جدید و همچنین پروژۀ معنویت شیعی و سبک زندگی انسان معاصر که قرار است به زبان انگلیسی نگارش شود.
همچنین پروژۀ دیگری هم با عنوان «نقد و بررسی دلالت‌های اخلاقی معنویتهای جدید» در دستور کار قرار دارد که مجری آن حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فصیحی است و ناظر آن، دکتر حسین قلعه‌بهمن؛ گرچه مراحل عقد قرارداد این پروژه تمام شده، اما هنوز آغاز به فعالیت نکرده است.
پروژۀ «گزارش تطبیقی رشد معنوی در سنت‌های دینی» هم از سابق در این مرکز کلید خورده بود، ولی به خاطر چالش‌هایی که در ترسیم چارچوب‌های نظری آن وجود داشت، اجرایی نشده بود. قرار است در این پروژه، رشد معنوی در ادیان مختلف بررسی، نقد و ارزیابی شود. این پروژه در نهایت در سال گذشته با همت دکتر بهزاد حمیدیه آغاز به کار کرد و با نظارت دکتر مهراب صادق‌نیا در حال انجام است.
پروژۀ موظفی دیگری هم که در گروه اسلام و مطالعات معنویت در حال اجراست، پروژۀ «طیف‌شناسی و نقد نظریه‌ها و رویکردهای مطالعات معنویت در غرب» است. مجری این پروژه، بنده هستم و نظارتش بر عهدۀ دکتر بهزاد حمیدیه است. در این پروژه هم قرار است ابتدا تاریخ تحولات این نوع مطالعات، موج‌ها و جریان‌هایی که این مطالعات داشته، بررسی گردد و سپس انواع و اقسام نظریه‌هایی که در زمینۀ مطالعات معنویت جدید وجود دارد و در غرب تولید شده، طیف‌شناسی و گونه‌شناسی شده و چالش‌های آن‌ها بیان شود.
منبع:اخبار پژوهشکده اخلاق و معنویت
كلمات كليدي :
مصاحبه خبری , احمد شاکر نژاد , اخبار پژوهشکده اخلاق و معنویت
تاریخ خبر: 1399/5/1 چهارشنبهتعداد بازدید کل: 176 تعداد بازدید امروز: 1