پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی /روحانیت صرفاً به اقناع دینی جامعه داخل بسنده کرده است

رسول جعفریان:

روحانیت صرفاً به اقناع دینی جامعه داخل بسنده کرده است

استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام گفت: همه ما از دین دفاع می‌کنیم و به اشکالاتی که به دین و مذهب کرده‌اند، جواب می‌دهیم و همه تشکیلات و موسسات ما صرف نظر از حقیقت، هدفشان قانع کردن مردم نسبت به باورهای دینی و درست بودن آن است، اما در این اقناع به جامعه داخل بسنده شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رسول جعفریان، استاد و پژوهشگر تاریخ حوزه و دانشگاه امروز، ۲۵ دی‌ماه در مراسم بزرگداشت علامه جعفر مرتضی عاملی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که با حضور همسر و فرزند آن مرحوم برگزار شد، گفت: تاریخ اندیشه به عنوان سنت علمی به خوبی در حوزه علمیه شکل نگرفته است، بنابراین ما بیشتر علاقه داریم حق و باطل را در تاریخ کشف کنیم.

وی با بیان اینکه ما بیشتر در حال ساختن افکاری هستیم که خودمان به آن معتقدیم و این با تاریخ اندیشه تفاوت دارد، اظهار کرد: حتی حس این مسئله در بین ما وجود ندارد که فارغ از باورهای کلامی دنبال تاریخ برویم.
جعفریان با بیان اینکه تازه وارد این عرصه شده‌ایم، افزود: یکی از دلایلی که کمتر به این موضوع رغبت داریم، این است که این عرصه مخاطراتی هم دارد و گاهی مجبوریم دیدگاه‌های معارض و مخالف را تبیین کنیم و ممکن است عقاید مردم هم تحت تأثیر یافته‌های جدید تاریخی ما قرار بگیرد و مخاطبان ما هم ممکن است دچار تردید شوند.
زایش فکری علامه مرتضی
این استاد و پژوهشگر با تأکید بر اینکه باید رجال صاحب اندیشه را که علامه مرتضی هم یکی از آنان است، در بستر تاریخی و زمانی خودشان بررسی و برای آنان زندگینامه تشکیل دهیم، اضافه کرد: رجال صاحب اندیشه در دوره زمانی خود در مواجهه با مشکلات و برای حل مسائل اجتماعی دارای ساختار فکری بوده‌اند؛ علامه مرتضی هم در چارچوب فرهنگ شیعه به سؤالات زمانه پاسخ داده و فردی دارای زایش فکری بوده است.
وی با بیان اینکه باید افراد را به دو دسته اندیشمند و دانشمند تقسیم کنیم، بیان کرد: کسانی به فکر هستند تا با کنکاش‌های ذهنی، ایده‌های تازه بدهند؛ اینها خلاق هستند و با اینکه برخی از آنها دانش زیادی دارند، ولی پرسش‌های کمی را جواب می‌دهند و علامه مرتضی اندیشمندی بود که به سؤالات زیادی پاسخ داد.
استاد حوزه علمیه با اشاره به کتاب وی در مورد ابوذر افزود: علامه مرتضی نشان داد که ابوذر با فساد مبارزه می‌کند، ولی با مالکیت خصوصی نزاعی ندارد؛ در صورتی که برخی افراد دنبال ایجاد نظام سوسیالیستی از دل نزاع میان عثمان با ابوذر بودند؛ ایشان حرفش این بود که عثمان می‌گفت که طبق قرآن، پیامبر باید به ذوی‌القربی کمک کند، پس هر حاکمی می‌تواند این کار را بکند که استدلالی است که نمی‌دانم چه پاسخی برای آن داریم.
جعفریان با بیان اینکه خیلی صحبت می‌شود که مرتضی از کلام شیعه دفاع کرده است، تصریح کرد: ما همه در حوزه متکلم هستیم؛ نه فیلسوف داریم و نه تاریخ اندیشه‌خوان درجه یک داریم و نه می‌توانیم پز علمی بدهیم.
وی افزود: ما همه دفاع از دین می‌کنیم و به اشکالاتی که به دین و مذهب کرده‌اند جواب می‌دهیم و همه تشکیلات و موسسات ما صرف نظر از حقیقت، هدفشان قانع کردن مردم نسبت به باورهای دینی و درست بودن آن است.
روحانیت صرفا به اقناع دینی داخل کشور بسنده کرده است
جعفریان با بیان اینکه من نمی‌دانم راه ما درست است یا خیر گفت: سیدجعفر مصادیق را نگاه کرد و ابوذر را از دست توهمات دهه ۲۰ و ۳۰ ایران یا صد سال قبل مصر نجات داد؛ او با قدرت خلاقیت و حدس واقعاً پیش رفت و ما هم باید به این سمت حرکت کنیم.
وی با بیان اینکه کار ما عمدتاً اقناع جامعه خودمان است و حتی ًغالبا به محیط بیرون خودمان هم توجه داریم، تصریح کرد: سیدجعفر وقتی به ایران آمد، چرا کتاب حیات سیاسی امام رضا را نوشت؟ با اینکه او با اسلام سیاسی آشنا بود؛ پیداست که او با برخورداری از زمینه جدی، به سیاست پرداخت، زیرا سال‌ها اسلام سیاسی در ایران مطرح بود، ولی او کار شاخصی انجام داد. او سعی کرد تا نمایی از زندگی ائمه در رابطه آن‌ها با حکام وقت را بدهد و این کار را در مواجهه با جوائزالشعرا هم کرده است.
وی افزود: بعد از انقلاب، افکار سیدجعفر خیلی انقلابی‌تر شد و برای حل مشکلات نظام به تحقیق پرداخت که «آداب طبی در اسلام» از او پیش‌قراول کارهای اسلامی‌سازی علوم بود.
دیدگاه جعفر مرتضی در مورد بیت المقدس
جعفریان با بیان اینکه او کارهایی می‌کرد که سر و صداهایی هم ایجاد کرد و بنده بستر تاریخی آن را نمی‌دانم، تصریح کرد: مثلاً بیت‌‌المقدس ارزشی که در نزد اهل سنت داشته، برای جامعه شیعه نداشته است؛ وی روایاتی دیده بود که بیت‌المقدس مسجدی نیست که امروز در فلسطین است، بلکه در آسمان است؛ او این مطلب را در رساله کوچکی نوشت و در الصحیح هم آورد؛ این مقاله به دست وهابیون افتاد و به خصوص در دوره احمدی نژاد که وجهه انقلاب در بلاد عربی زیاد شده بود، از آن سوء استفاده کردند. این مسئله تبدیل به جدال و بحران شد و همین سبب شد تا سی کتابش را جمع کرد.
وی با بیان اینکه بحث تحریف قرآن بعد از نوشتن فصل‌الخطاب جدی‌تر شد، اظهار کرد: وقتی بحث تحریف تورات و انجیل در نقدهای مسلمین طی ۲۰۰ سال اخیر به عهدین مطرح شد، مسیحیان و یهودیان هم به کتبی مانند فصل الخطاب استناد کردند که برخی از شیعه‌ها هم قائل به تحریف هستند؛ سیدجعفر درگیر این بحث شد و کتاب حقائق را نوشت که قدم مهمی در مباحث تاریخ قرآنی بود و بنده هم زیر نظر خود ایشان کتابی در رد تحریف نوشتم.
متکلم زبردستی که به خوبی از تاریخ بهره برد
جعفریان تصریح کرد: قدرت حدس عجیب داشت و متکلم زبردستی بود که از تاریخ خیلی خوب استفاده کرد؛ خیلی از متکلمین به ذهن تکیه می‌کردند، ولی ایشان جستجو می‌کرد و شاهدی می‌آورد؛ البته خود ایشان هم دچار تغییراتی به تناسب اتفاقات محیطی مانند ماجراهای لبنان و قطع رابطه با ایران بود.
جعفریان با بیان اینکه ما باید تا دیر نشده چهره‌های برجسته خود را در بستر زمانی‌شان زندگینامه‌های مفصل برای آنان بنویسیم، اظهار کرد: ایشان جزء چهره‌های بسیار ممتاز است و همه خانواده او به خصوص بیش از همه مادرشان به وی کمک کردند و باید قدردان همسر ایشان باشیم و مفصل از وی قدردانی شود.

متن کامل سخنرانی استاد رسول جعفریان به قلم استاد رسول جعفریان
سخنرانی استاد رسول جعفریان