کتاب مناسبات عقل و نقل و علم اجتماعي با تکيه بر آراء آیت‌الله جوادي آملی به قلم سید روح‌الله سیدی آقاملکی منتشر شد. این کتاب در شمارگان 350 نسخه و در 287 صفحه و به قیمت 600000 ریال از سوی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی روانۀ بازار کتاب شده است. نویسنده در معرفی کتاب آورده است:
دانش اجتماعی عقلی، نقلی و تلفیقی (عقلی- نقلی) از پیامدهای عقل و نقل در سطح علم هستند که موضوع آنها کنش اجتماعی انسان‌ها و مسائل مختلفی است که ذیل حکمت عملی بدان پرداخته می‌شود. در سطح نظریه نیز انواع نظریه مبتنی بر سطح و هدف، صورت‌های مختلفی دارد. به لحاظ سطح، نظریه‌های عقلی (تجریدی، نیمه‌تجریدی، تجربی، شهودی)، نقلی و تلفیقی (عقلی- نقلی) و به لحاظ هدف، نظریه‌های توصیفی، تبیینی، تفسیری، انتقادی و هنجاری از دلالت‌های عقل و نقل در تولید انواع نظریه‌اند.
چکیده مناسبات عقل و نقل
پیشینه مناسبت‌های مبانی معرفت‌شناختی دینی و علم اجتماعی، به انقلاب فرهنگی و رویکرد اسلامی‌سازی علم در ایران باز می‌گردد. در همین راستا روش‌شناسی علوم انسانی و اجتماعی اسلامی که به بررسی پیامدهای مبانی معرفت‌شناختی در یک حوزه خاص معرفتی می‌پردازد، اهمیت می‌‌یابد. با این نگاه، خیری پایان‌نامه‌ای تحت عنوان امکان «جامعه‌شناسی اسلامی، ضرورت و اهمیت آن» را به رشته تحریر درآورده است. نگارنده کوشیده با نقادی مبانی جامعه‌شناسی موجود، ضرورت جامعه‌شناسی و امکان آن را به صورت منطقی و به صورت کلی بیان کند. ایمان در کتاب «فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی» تلاش می‌کند مبانی منطقی، فلسفی و پارادایمیک خاص رویکردهای مختلف را معرفی کرده و در بخش آخر کتاب، با توجه به مبانی تولید و توسعه معرفت علمی، مبانی فکری تفکر غرب با جهان اسلام را بررسی و در نهایت به طور کلی، مسیر روش‌شناختی تولید معرفت در علم اسلامی را ارائه می‌کند. وی سنت الهی و قرآن را به مثابه دو منبع معرفت‌شناختی می‌پذیرد و فلسفه یعنی علم عقلی را در مرحله‌ای پس از سنت‌های الهی و قرآن و در میانه راه مورد توجه قرار می‌دهد.
مرور اجمالی آثار منتشر شده در حوزه علوم اجتماعی نشان می‌دهد که به طور کلی دو دسته آثار در بحث روش‌شناسی علم دینی، انسانی و اجتماعی اسلامی مطرح شده است. برخی با ادبیات مفهومی روش‌شناسی مطرح در علوم انسانی و اجتماعی موجود (یعنی توصیفی، تبیینی، تفسیری، انتقادی و هنجاری) بدان پرداخته‌اند، اما برخی دیگر از مسیر روش استنباط علم در چارچوب سنتی دین، یعنی اصول فقه این مرحله را آغاز و تلاش می‌کنند مسائل علوم انسانی را به طور کلی از طریق بازتعریف آن، پاسخ دهند. البته آثار ارزشمند فوق در فضای خالی از ادبیات و نظریه در مباحث علوم انسانی و اجتماعی اسلامی، حائز اهمیت است، اما اکنون پس از گذشت نزدیک به دو دهه از این مباحث و ارائه کلیات، هجمه تبلیغاتی برخی اصحاب علوم انسانی و اجتماعی موجود، نیاز به گذر از این مباحث کلی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. بنابراین لازم است گامی متقن و محکم در راستای ظرفیت‌شناسی روش علم انسانی و اجتماعی اسلامی مبتنی بر منابع معرفتی دین برداشته شود. بنابراین کتاب پیشِ رو مناسبت‌های عقل و نقل و پیامدهای معرفت‌شناختی آن در تولید علم اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهد تا الگوی اولیه علم اجتماعی اسلامی را تدوین نماید.
اثر پیشِ رو مبتنی بر روش‌شناسی بنیادین نگارش یافته است. به طور کلی درباره روش‌شناسی دو دیدگاه وجود دارد. برخی آن را علمی مستقل و برخی دیگر آن را بخشی از فلسفه قلمداد می‌کنند. پارسانیا ضمن طرح روش‌شناسی بنیادین به عنوان یک علم حقیقی و مستقل از دانش‌هایی که در آنها نظریه علمی و یا اصول موضوعه علوم به بحث گذارده می‌شوند، آن را مسیری می‌داند که مجموعه مبانی و اصول موضوعه موجب تکوین نظریه علمی می‌شود. به دیگر سخن روش‌شناسی ارتباط مبانی و اصول موضوعه نظریه را با رویکردها و نظریه‌های درون علم به صورت قضایای شرطیه پیگیری و پیوند میان آنها را مطالعه می‌کند و زمینه نقدهای مبنایی را فراهم می‌آورد. از سوی دیگر تکوین نظریه علمی علاوه بر این‌که مرهون زمینه‌های معرفتی است، از زمینه‌های تاریخی علمی که در بستر آن شکل گرفته نیز بهره می‌برد. با این توصیف روش‌شناسی گاهی نظریه علمیِ موجود را مطالعه و ارتباط میان نظریه و زمینه‌های معرفتی و غیر معرفتی را مورد توجه قرار می‌دهد، اما گاهی اوقات چون هنوز نظریه‌ای وجود ندارد و صرفاً زمینه‌های معرفتی یک نظریه مهیا است، صرفاً به پیامدهای منطقی مبانی و اصول موضوعه پرداخته و از امکان و ظرفیت تولید یک نظریه علمی سخن می‌گوید.
با توجه به توضیحات فوق از روش‌شناسی بنیادین، نگارنده می‌کوشد عقل و نقل را به مثابه زمینه معرفتی تولید نظریه در علم اجتماعی، مورد توجه قرار داده و پیامدهای منطقی آن را از منظر آیت‌الله جوادی آملی مطالعه کند. در پرداختن به پیامدهای منطقی و ظرفیت‌های عقل و نقل نیز، صرفاً به گفته‌ها و مصرًحات آیت‌الله جوادی اکتفا نشده است و علاوه بر توجه به مبانی منتخب ایشان، به لوازم مبانی نیز در حد امکان پرداخته می‌شود. ایشان در بخش‌هایی از آثارشان نظیر کتاب ولایت فقیه، مفاتیح‌الحیات، جامعه در قرآن، کوثر کربلا، تفسیر تسنیم و... در تحلیل مسائل اجتماعی، به سخنانی تصریح کرده‌اند که نگارنده آن را گردآوری کرده است، اما چون قرار است به بررسی مناسبت‌ها و ظرفیت‌های عقل و نقل در تمام سطوح یک دانش مدوّن پرداخته شود، در حد توان به ظرفیت‌های مستفاد از مبانی و سخنان ایشان نیز اشاره شده است. البته این نکته مورد توجه است که در بررسی لوازم و استنطاق مبانی، قوانین منطقی و عقلایی محاوره مد نظر قرار دارد، تا تحمیل رأی نگارنده بر مبانی آیت‌الله جوادی صورت نپذیرد و استنطاق مبانی ایشان، به انطاق (تحمیل رأی شخصی بر متن) منجر نشود. بنابراین کتاب پیش‌ِرو با استفاده از روش‌شناسی و توجه به روش تحلیلی- کتابخانه‌ای در بخش گردآوری، مناسبت‌ها و ظرفیت‌های روش‌شناختی عقل و نقل را در تولید علم اجتماعی، با تأکید بر اندیشه آیت‌الله جوادی آملی مورد بررسی قرار می‌دهد.
منبع:پژوهشکده فلسفه و کلام
كلمات كليدي :
آثار علمی پژوهشکده فلسفه و کلام , معرفی آثار
تاریخ خبر: 1400/11/19 سهشنبهتعداد بازدید کل: 664 تعداد بازدید امروز: 1