بررسی تحلیلی مواجهه قرآن با یهود

مؤمنی، علی اکبر؛ بررسی تحلیلی مواجهه قرآن با یهود؛ تهیه‌کننده: مرکز فرهنگ و معارف قرآن؛ چاپ اول، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بهار 1390 ، 200 ص ، رقعی.

***

قرآن کریم لبریز از نکته‌ها و سرگذشت‌های پندآموز اقوام و پیروان ادیان پیش از پیامبر اسلام است. با مروری بر آیات قرآن ملاحظه می‌شود که بیش از همه به قوم بنی اسرائیل و یهودیان پرداخته شده است. قوم بنی‌اسرائیل از زمان پیامبرشان، حضرت موسی، تا قرن‌ها بعد که پیامبر اسلام به رسالت مبعوث می‌گردند، بیش از پیروان سایر ادیان، پیمان‌شکنی، بهانه‌جویی، کارشکنی، نافرمانی از پیامبر خودشان و پیامبر خاتم، پیروی از طاغوت و رجعت به انحرافات گذشته داشته‌اند. آنان در عصر پیامبر اسلام توطئه‌های بسیاری به کار بستند تا مانع از رشد و بالندگی و گسترش آیین اسلام گردند. در آیات فراوانی از اقدامات خائنانه و توطئه‌ها و انحرافات آنان علیه مسلمانان پرده برداشته و راهکارهای برخورد با آنان بیان شده است؛ ازاین‌رو قرآن کریم را غنی‌ترین و مطمئن‌ترین منبع در این زمینه می‌توان شمرد.

تحقیق حاضر می‌کوشد ضمن بررسی ویژگی‌های یهود، تحلیل چالش‌هایی که آنان برای اسلام و مسلمانان ایجاد کردند، واکنش‌ها و پاسخ‌های قرآن را در عرصه‌های اعتقادی، اخلاقی، سیاسی ـ اجتماعی و نظامی بررسی کند. نویسنده هدف اصلی خود را در این کتاب، شناخت نقاط ضعف یهود و چالش‌هایی که ایجاد کردند و تبیین واکنش‌ها و پاسخ‌های قرآن در برخورد با آنان می‌داند؛ ازاین‌رو مباحث کتاب به‌گونه‌ای است که خواننده در پرتو آیات قرآن، با مهم‌ترین ویژگی‌ها، عملکردها، کارشکنی‌های یهودیان و چگونگی برخورد پیامبر با آنان آشنا گردد.

این پژوهش بر آیات قرآن استوار است و نویسنده تلاش کرده است از بهره‌گیری افراطی یا تفریطی از منابع تاریخی، تفسیری و روایی بپرهیزد. با این‌همه استفاده از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین منابع مربوط به این موضوع از یک‌سو، و توجه به جدیدترین آثار نویسندگان معاصر از سوی دیگر، مدنظر نویسنده بوده است.

مباحث این کتاب در چهار بخش سامان یافته است که به این ترتیب است: بخش اول: یهود مدینه، بخش دوم: مواجهه با یهود در حوزه اعتقادی و اخلاقی؛ بخش سوم: مواجهه با یهود در حوزه سیاسی واجتماعی؛ بخش چهارم: مواجهه با یهود در حوزه نظامی.

نویسنده با بررسی آیات مربوط به این بحث معتقد است که درخواست‌های نامعقول، بهانه‌های واهی، گوساله‌پرستی، ناسپاسی و نافرمانی قوم بنی‌اسرائیل موجبات عذاب آنان را فراهم ساخت. از باب نمونه یکی از عذاب‌های آنان چهل سال سرگردانی در صحرای سینا بود که این عذاب، سزای آنان در سرپیچی از فرمان خدا برای جهاد بود. بیان داستان گوساله‌پرستی آنان در چهار سوره قرآن، نشانه اهمیت آن است. گرایش یهود به محسوسات، زمینه‌ساز گوساله‌پرستی آنان گردید که خشم خدا را در پی داشت. آنان معتقدند که سعادت اخروی و بهشت به یهود اختصاص دارد که قرآن کریم سخن آنان را نادرست می‌داند. چنین ادعایی شاید در روحیه استکباری و تعصب قومی و نژادپرستی آنان داشته باشد که این سه صفت از ویژگی‌های روانی آنان شمرده شده است. پس از جنگ بدر، یهودیان بنی‌قینقاع ، اولین گروه‌ از یهودیان مدینه بودند که پیمان خود را با پیامبر اسلام شکستند. قرآن کریم مغرورشدن آنان به نیروها و اموالشان را بیان می‌فرماید و ضمن آنکه آنان را تهدید می‌کند، به عبرت‌گیری و تأمل در این زمینه فرا می‌خواند. آنان برای شکست مسلمانان با مشرکان هم‌پیمان شدند و با یاری یکدیگر، نقشه قتل پیامبر را کشیدند که پیامبر از طریق وحی از توطئه آنان آگاه شد. نکته درخور توجه آن است که هرچند در موارد اندکی، قرآن اعمال پسندیده آنان را ستوده، اما در موارد فراوانی به جهت صفات ناپسند و اعمال نادرستشان نکوهش کرده است.

تاریخ بروز رسانی شانزدهم فروردین ماه 1399